سیستوسل (افتادگی مثانه) که به آن «افتادگی قدامی» نیز اطلاق میشود، حالتی است که طی آن مثانه یک زن دچار بیرون‌زدگی میشود و روی مسیر واژن / واژن می افتد. افتادگی مثانه زمانی اتفاق می افتد که عضلات کف لگن، بافت‌ها و رباط‌های پشتیبان ضعیف می‌شوند و نمی‌توانند مثانه را در جای خود نگه دارند.
هنگامی که افتادگی مثانه در مراحل اولیه است از روش‌های غیر جراحی می‌توان جهت درمان استفاده کرد اما با پیشرفت بیماری عمل جراحی تنها راه برای حفظ واژن و مثانه در موقعیت‌های مناسب است.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی تشخیص و درمان مناسب افتادگی مثانه و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر سولماز محمدی متخصص زنان و زایمان، با شماره تلفن‌های 09170836882 تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
علل افتادگی مثانه یا افتادگی قدامی
موارد زیر از علل افتادگی مثانه هستند:
- بارداری و زایمان طبیعی
- اضافه وزن یا چاقی
- بلند کردن اجسام سنگین
- فشار هنگام تخلیه روده
- سرفه شدید و برونشیت
- افزایش سن – با افزایش سن عضلات ضعیف می‌شوند و افتادگی مثانه رخ می‌دهد
- هیسترکتومی – هیسترکتومی اندام‌های دیگر موجب تضعیف حمایت کف لگن و منجر به افتادگی مثانه میشود
- ژنتیک – اگر عضلات شما از نظر ژنتیکی ضعیف هستند، احتمال افتادگی مثانه در طول زندگی بیشتر است.
علائم افتادگی مثانه
در افتادگی خفیف مثانه ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد، اما چنانچه شدت افتادگی زیاد باشد، علائم زیر ممکن است مشاهده شوند:
- فشار روی لگن و واژن
- ناراحتی هنگام فشار، سرفه، بلند کردن اجسام یا خم شدن
- احساس خالی نبودن مثانه حتی پس از تخلیه ادرار
- عفونت‌های مکرر مثانه
- درد در حین مقاربت/رابطه جنسی
- نشت ادرار در حین رابطه جنسی به دلیل وارد شدن فشار به مهبل که به نوبه خود مثانه بیرون‌زده را فشرده می‌کند.
- در موارد شدید مثانه بیرون‌زده روی واژن می افتد و دیواره‌های واژن از آن خارج میشود به گونه‌ای که ممکن است فرد احساس کند روی تخم مرغ یا توپ نشسته است.
مراحل افتادگی مثانه
شدت افتادگی مثانه را می‌توان به روش‌های مختلفی اندازه‌گیری کرد. اصطلاحاتی مانند «خفیف»، «متوسط» و «شدید» همیشه کاملاً دقیق نیستند زیرا مفهوم آن‌ها به نظر شخص بستگی دارد. اما اغلب از این کلمات در مکالمات روزمره برای کمک به مردم برای درک شدت افتادگی مثانه استفاده میشود.
درجه‌بندی مراحلی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد به صورت زیر است:
- مرحله 1 – مثانه کمی به داخل واژن بیرون زده است
- مرحله 2 – مثانه به میزانی به داخل واژن بیرون زده است که نزدیک به دهانه واژن است
- مرحله 3 – مثانه از واژن بیرون زده است
- مرحله 4 – شدیدترین شکل افتادگی مثانه است. در این مرحله تمام اعضای لگن از جمله مثانه از واژن بیرون زده است.
بسیاری از متخصصین زنان و زایمان در حال حاضر از سیستم اندازه‌گیری پرولاپس اعضای لگنی (POP-Q) استفاده می‌کنند. در این سیستم محل افتادگی در ارتباط با ورودی واژن با مقیاس سانتی‌متر اندازه‌گیری میشود تا «مرحله» افتادگی مثانه مشخص شود.
درمان افتادگی مثانه (سیستوسل)
درمان افتادگی مثانه به میزان ناراحتی یا مشکلی که افتادگی ایجاد می‌کند و مرحله آن بستگی دارد. هرچه افتادگی مثانه پیشرفته‌تر باشد، احتمال بروز مشکل بیشتر است. در طول مشاوره با پزشک در مورد دردسرزاترین علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی شما بحث خواهد شد. برنامه درمانی می‌تواند بر اساس شدت علائم و مرحله افتادگی مثانه طراحی شود.
تغییرات سبک زندگی و فیزیوتراپی
تغییر سبک زندگی و فیزیوتراپی جنبه‌های کلیدی مدیریت مشکلات مربوط به افتادگی مثانه هستند. جهت جلوگیری از بدتر شدن بیماری می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:
- کاهش وزن
- مدیریت یبوست
- ترک سیگار
- اصلاح موقعیت هنگام نشستن روی توالت فرنگی
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
- تمرینات کف لگن که ثابت شده است علائم افتادگی مثانه را در مراحل اولیه کاهش می‌دهند و از بدتر شدن آن جلوگیری می‌کنند
- جستجوی راه‌های درمان و مدیریت سرفه مزمن و بیماری ریوی
مراجعه به متخصص فیزیوتراپی لگن همیشه توصیه میشود. متخصص عملکرد کف لگن شما را به درستی ارزیابی کرده و تکنیک صحیح انجام تمرینات کف لگن را به شما آموزش می‌دهد. شواهد نشان می‌دهند که انجام تمرینات عضلات کف لگن تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی برای مدیریت افتادگی مثانه و بی‌اختیاری ادرار مؤثر هستند.
شیاف مهبل
شیاف مهبل یک وسیله پزشکی مصنوعی است که به منظور جلوگیری از افتادگی بیشتر اندام‌ها در داخل واژن قرار می‌گیرد. شیاف مهبل معمولاً توسط پزشک تجویز میشود. شستشوی واژن و تعویض شیاف معمولاً هر 2 یا 3 ماه در بیمارستان باید انجام شود. شیاف مهبل راه حلی نسبتاً ساده در مقایسه با درمان‌های جراحی است، اما از آنجا که این وسیله در داخل بدن قرار می‌گیرد می‌تواند منجر به ایجاد عفونت، بوی نامطبوع و افزایش ترشحات شود. غشای واژن نیز می‌تواند خراشیده و منجر به خونریزی شود. از آنجا که شیاف مهبل داخل بدن قرار می‌گیرد، این امر مانع رابطه جنسی میشود. اگرچه شیاف مهبل راه حلی ساده است اما هر زنی نمی‌تواند شیاف مناسب بدن خود پیدا کند. شیاف مهبل باید توسط پزشک با روش آزمایش و خطا فیت شود و فشار زیادی به بدن وارد خواهد کرد.
درمان با استروژن
تولید استروژن توسط بدن پس از یائسگی متوقف میشود. استروژن هورمونی است که موجب تقویت عضلات اطراف واژن و مثانه میشود. این هورمون می‌تواند افتادگی مثانه را در برخی موارد خفیف تا متوسط اصلاح کند. هورمون درمانی برای همه افراد مناسب نیست. با پزشک خود یا متخصص بهداشت زنان مشورت کنید تا ببینید آیا این گزینه درمانی برای شما مناسب است یا خیر.
لیزر درمانی
افتادگی مثانه در واقع افتادگی دیواره قدامی واژن است. افتادگی دیواره قدامی واژن موجب کشیده شدن مثانه که در پشت آن قرار دارد میشود. فاسیای پوبوسرویکال مثانه ضعیف و منجر به افتادگی مثانه میشود. ترمیم معمولاً با جداسازی اپیتلیوم و غشاء خارجی مثانه انجام میشود. این ناحیه محلی است که لیزر وارد میشود. معمولاً جدایی غیریکنواختی وجود دارد که ترمیم را دچار مشکل می‌کند. لیزر هویاگ این عمل را با حداقل میزان خونریزی و آسیب بافتی انجام می‌دهد. لایه‌ها نیز به طرز صحیحی برای عمل ترمیم باز می‌شوند.
لیزر درمانی همراه با مش
لیزر هولمیوم یاگ را می‌توان همراه با مش برای ترمیم دیواره قدامی واژن استفاده کرد. ضعف فاسیا را نیز می‌توان با بخیه مانند روش فوق ترمیم یا در صورت ضعیف بودن تقویت کرد. در واقع شواهد زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند ترمیم با مش در مورد واژن قدامی بهتر از عدم استفاده از مش است.
لیزر لاپاروسکوپی
اعتقاد بر این است که افتادگی مثانه در اثر شکستگی‌های خاص فاسیای پوبوسرویکال ایجاد می‌شوند. یکی از این شکستگی‌ها می‌تواند در ناحیه اتصالات جانبی به خط سفید باشد. این نوع شکستگی‌ها را عیوب پاراواژینال می‌نامند. عیوب پاراواژینال به درمان با لاپاروسکوپی بهتر پاسخ می‌دهند.
مراقبت در هنگام افتادگی مثانه
ممکن است پزشک به شما توصیه کند که تغییراتی را در سبک زندگی برای جلوگیری از بدتر شدن افتادگی مثانه (یا عود آن بعد از عمل) انجام دهید. پزشک ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- پرهیز از بلند کردن کودکان و اجسامی که وزن آن‌ها بیش از 5 کیلوگرم است
- ورزش روزانه برای کمک به ایجاد نظم در دفع مدفوع. حین ورزش از انجام تمرینات با وزنه سنگین، دراز و نشست و تمرینات با شدت بالا پرهیز نمائید. می‌توانید وزنه‌های سبک‌تری را انتخاب کنید که بلند کردن آن‌ها راحت‌تر است و فشاری به بدن وارد نمی‌کنند. تقویت عضلات مرکزی بدن با استفاده از یک توپ ورزشی؛ تمرینات قلبی عروقی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه سواری (به جای دویدن، پریدن یا ایروبیک با شدت بالا) نیز توصیه می‌شوند
- هنگام ورزش در سالن بدنسازی، از انجام تمرینات همراه با وزنه که باعث می‌شوند نفس خود را نگه دارید به خود فشار وارد کنید، اجتناب نمائید. بهتر است میزان وزنه را کاهش و تکرارها را افزایش دهید. راه رفتن روی تردمیل، با یا بدون شیب نیز تمرین مناسبی محسوب میشود
- افزایش فیبر در رژیم غذایی خود جهت جلوگیری از یبوست. مصرف روزانه 30 گرم فیبر توصیه میشود. فقط یک بار فشار آوردن حین تخلیه مدفوع می‌تواند افتادگی مثانه را بدتر کند
- نوشیدن شش تا هشت لیوان مایعات در روز. عدم نوشیدن کافی می‌تواند مدفوع را سفت و خشک و دفع آن را سخت کند
- اجتناب از فشار آوردن به خود برای تخلیه روده یا مثانه. این عادت باعث بدتر شدن افتادگی مثانه میشود. خم شدن به جلو همراه با باز کردن زانوها، قرار دادن ساعد روی ران‌ها، صاف کردن کمر و شل کردن شکم به دفع بهتر کمک می‌کنند
- انجام تمرینات روزانه کف لگن برای تقویت عضلات حمایت‌کننده اندام‌های محوطه لگن. در خصوص نحوه صحیح انجام این کار می‌توانید با پزشک، متخصص فیزیوتراپی لگن یا پرستار مشورت کنید. این تمرینات همچنین می‌توانند علائم بی‌اختیاری ادرار را که احتمالاً با افتادگی مثانه همراه هستند، کاهش دهند
- پیش از بلند کردن اجسام، سرفه کردن، خندیدن یا عطسه کردن، عضلات کف لگن خود را منقبض یا سفت کنید
- پس از یائسگی، پزشک ممکن است هورمون درمانی (معمولاً به صورت آماده‌سازی استروژن واژن مانند کرم، شیاف مهبل یا قرص واژن) را برای بهبود ترشحات واژن و جریان خون و کمک به بهبود خاصیت ارتجاعی پوست و عضلات حمایت‌کننده از واژن و مثانه توصیه کند
- مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم سرفه و عطسه ناشی از شرایطی مانند آسم، عفونت قفسه سینه و تب یونجه. عطسه و سرفه‌های مکرر ممکن است باعث بدتر شدن علائم افتادگی مثانه شوند.
- حفظ وزن سالم. داشتن اضافه وزن علائم را بدتر خواهد کرد.
برقراری رابطه جنسی هنگام افتادگی مثانه باعث بدتر شدن این مشکل نمی‌شود. در صورت احساس ناراحتی می‌توانید وضعیت نشستن خود را تغییر دهید.
