بزرگ شدن رحم یا ادنومیوز(ادنومیوزیس):علت و درمان

ادنومیوز زمانی رخ می‌دهد که بافت غشای داخلی رحم به نام اندومتریوز، رشد کرده و وارد دیواره‌ی عضلانی رحم می‌شود. در این حالت، بافت اندومتریوز در هر دوره‌ی قاعدگی مانند قبل عمل می‌کند یعنی ضخیم می‌شود و سپس ریزش کرده و خونریزی می‌کند. به همین خاطر، بزرگ شدن و  ضخیم شدن رحم موجب قاعدگی‌های دردناک با خونریزی شدید می‌شود. علائم بزرگ شدن رحم اغلب در اواخر دوران باروری و بعد از بچه دار شدن بروز می‌کنند. علت اصلی بروز ادنومیوز همچنان ناشناخته است اما این بیماری بعد از بروز یائسگی متوقف می‌شود. برای زنانی که بر اثر ابتلا به ادنومیوز، درد  و ناراحتی زیادی را تجربه می‌کنند، روش‌های درمانی زیادی برای کنترل علائم تجویز می‌شود اما تنها راه درمان قطعی و ریشه کن کردن این بیماری، انجام عمل هیسترکتومی است.

هرچند مشکل ادنومیوز اغلب در زنان چهل و پنجاه ساله ایجاد می‌شود اما ممکن است در نوجوانان و افراد جوان نیز بروز کند. به نظر می‌رسد که وجود عواملی مانند زایمان‌های قبلی، انجام جراحی بر روی رحم، داشتن دوره قاعدگی کوتاه مدت و داشتن سن پایین بلوغ (اولین قاعدگی) خطر بروز ادنومیوز را افزایش می‌دهد. هرچند ادنومیوز یک بافت خوش خیم و غیر سرطانی است، اما درد و خونریزی شدید ناشی از آن می‌تواند تاثیر منفی زیادی بر کیفیت زندگی شخص داشته باشد. در بسیاری از موارد، ادنومیوز بی ضرر است و هیچ درد و خونریزی ایجاد نمی‌کند اما در برخی موارد  می‌تواند در باردار شدن یا گذراندن دوره بارداری اختلال ایجاد کند. شما می‌توانید با مراجعه به دکتر و انجام معاینات و درمان‌های لازم از بروز مشکلات و عوارض آتی پیشگیری کنید.

علت بروز ادنومیوز به طور قطع مشخص نیست. نظر متخصین در مورد علت احتمالی بروز این بیماری عبارتند از:

رشد تهاجمی بافت

برخی از محققان معتقدند که انومیوز بر اثر تهاجم سلول‌های غشای داخلی رحم به سمت عضلات دیواره‌ی رحم می‌باشد برش‌هایی که در حین زایمان سزارین در دیواره رحم ایجاد می‌شود می‌تواند عامل محرک این رشد تهاجمی باشد و موجب شود که سلول‌های غشای داخلی رحم در هنگام بازسازی زخم‌های جراحی، به سمت دیواره عضلانی رحم هجوم ببرند و رشد بیش از حد داشته باشند.

اختلالات رشدی

برخی دیگر از محققان تصور می‌کنند که رشد غیرعادی لایه داخلی رحم در واقع از رشد غیر طبیعی بافت عضلانی رحم در دوران جنینی ناشی می‌شود.

التهاب رحم بر اثر زایمان

یک نظریه دیگر این است که بین اندومتریوز و زایمان طبیعی رابطه ای وجود دارد. التهاب غشای داخلی رحم بعد از زایمان می‌تواند در حلقه‌ی طبیعی سلول‌های دیواره داخلی رحم اختلال ایجاد کند. انجام عمل جراحب بر روی رحم نیز می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد.

علل مرتبط با سلول‌های بنیادین

یکی از نظریه‌های دیگر بیان می‌کند که سلول‌های بنیادین موجود در مغز استخوان می‌توانند به عضله‌ی رحم حمله ور شوند و موجب بروز ادنومیوز شوند. صرف نظر از این که ادنومیوز چگونه ایجاد می‌شود، رشد آن به گردش استروژن در بدن زن بستگی دارد. زمانی که تولید استروژن در دوران یائسگی کم شود، ادنومیوز نیز برطرف می‌شود.

علائم

شایع ترین علائم ادنومیوز عبارتند از:

• قاعدگی‌های دردناک و دل‌پیچه
• خونریزی طولانی و شدید در دوره قاعدگی که ممکن است همراه با دفع لخته خون باشد.
• حرکات روده ای دردناک
• علائم مربوط به مثانه شامل درد در هنگام ادرار کردن، سوزش ادرار یا وجود خون در ادرار
• بی حس شدن عصب‌های محیطی یا احساس ضعف که می‌تواند موجب درد پا یا درد شکم در هنگام قاعدگی شود.
• درد در هنگام مقاربت جنسی
• التهاب رحم
• کم شدن گلوبول‌های قرمز خون یا هکان آنمی (کم خونی)

ممکن است برخی از زنان مبتلا به ادنومیوز هیچ علائمی نداشته باشند و اصلا ندانند که به این بیماری مبتلا هستند.

انواع

ادنومیوز دارای سه دسته بندی مختلف است:

• متمرکز: همانگونه که از اسم آن پیداست، ادنومیوز کانونی یا متمرکز تنها در یک ناحیه خاص از رحم وجود دارد.
• ادنومایا: این نوع از ادنومیوز نیز مشابه با نوع متمرکز است اما شدت آن بیشتر است و موجب تشکیل یک توده یا تومور در رحم می‌شود و مشابه با فیبروم رحم است.
• غیر متمرکز یا پراکنده: بر خلاف دو نوع قبلی، این نوع از ادنومیوز در نواحی مختلفی از رحم ایجاد می‌شود.

لازم است که برای درمان بیمار، نوع ادنومیوز مشخص شود چرا که برای درمان دو نوع اول نیازی به انجام عمل جراحی هیسترکتومی و برداشتن رحم نیست.

تشخیص

پزشک ممکن است بر اساس موارد زیر، ابتلا به ادنومیوز را تشخیص دهد:

• علائم و نشانه‌های بیمار
• آزمایش لگن که در آن بزرگ بودن و ملتهب بودن رحم دیده می‌شود.
• نتایج سونوگرافی رحم
• نتایج اسکن ام ار ای رحم

در برخی از موارد، پزشکان نمونه‌ای از بافت داخلی رحم تهیه می‌کنند تا آن را تحت آزمایش قرار دهند تا مطمئن شوند که خونریزی رحم ناشی از مشکلات و بیماری‌های جدی دیگر نیست. اما نمونه برداری از بافت داخلی رحم نمی‌تواند به طور قطعی ابتلا به اندومیوز رحم را تایید کند. تنها راه تایید قطعی ابتلا به آندومیوز، مشاهده بافت رحم طی جراحی هیسترکتومی است.

سایر بیماری‌های رحمی نیز می‌توانند علائم مشابه با ادنومیوز را ایجاد کنند که این موضوع موجب می‌شود تشخیص ادنومیوز مشکل شود. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از فیبروم رحم، رشد سلول‌های رحمی در خارج از رحم، اندومتریوز و رشد توده‌هایی مانند پولیپ در رحم. پزشک تنها در صورتی ابتلا به ادنومیوز را تایید می‌کند که بیمار به سایر بیماری‌ها مبتلا نباشد.

درمان

ادنومیوز معمولا بعد از یائسگی، به خودی خود برطرف می‌شود. بنابراین انتخاب روش درمان به این موضوع بستگی دارد که بیمار پقدر با زمان احتمالی یائسگی فاصله دارد. روش‌های درمان ادنومیوز عبارتند از:

داروهای ضدالتهاب

اگر بیمار به زمان یائسگی خود نزدیک باشد، پزشک تنها برای او داروهای ضدالتهاب مانند ایبوبروفن تجویز می‌کند تا درد بیمار را تسکین دهد. با مصرف داروهای ضدالتهاب از دو تا سه روز قبل از شروع قاعدگی و ادامه‌ی مصرف آن در دوره قاعدگی می‌توان میزان درد و خونریزی را کاهش داد.

داروهای هورمونی

ممکن است بتوان با تجویز قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌های برچسبی یا حلقه‌های واژینال، خونریزی و درد شدید ادنومیوز را کنترل کرد. تجویز پروژسترون به تنهایی مانند استفاده از دستگاه داخل مجرای ادراری یا استفاده مداوم از قرص‌های ضدبارداری می‌تواند موجب بروز آمنوره یا همان قطع قاعدگی شود که این موضوع نیز علائم بیمار را تسکین می‌دهد.

آمبولیزاسیون شریانی رحم

در این عمل جراحی بسته و کم تهاجمی که معمولا برای کوچک کردن فیبروم رحم استفاده می‌شود، قطعات کوچکی در شریان‌های خونی قرار داده می‌شود که به بافت ادنومیوز خونرسانی می‌کنند. این قطعات مسدود کننده از طریق یک لوله باریک  که از طریق واژن وارد رحم می‌شود، در رگ‌های خونی قرار داده می‌شود. با مسدود شدن جریا خون باقت ادنومیوز نیز کوچک می‌شود.

سوزاندن آندومتریال

در این روش جراحی بسته، غشای داخلی رحم از بین برده می‌شود. سوزاندن غشای داخلی رحم (اندومتریال) می‌تواند علائم ناشی از ادنومیوز رحم را در برخی از بیماران بهبود دهد. این عمل در صورتی انجام می‌شود و می‌تواند موثر واقع شود که ادنومیوز رحم به جداره داخلی رحم نفوذ عمقی نداشته باشد.

جراحی لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی رحم استانداردترین روش جراحی بسته برای درمان ادنومیوز نوع متمرکز یا ادنومایا است. با استفاده از این تکنیک جراحی دقیق و پیشرفته، جراح می‌تواند هر بافتی که به نظر غیرعادی و خطرناک می‌آید را ببیند و آن را از رحم خارج کند. بدین ترتیب، علائم ادنومیوز بدون ایجاد هیچ آسیبی به رحم، برطرف می‌شوند.

هیسترکتومی

هیسترکتومی یک تکنیک جراحی است که در آن کل رحم و یا بخشی از آن برداشته می‌شود. این عمل جراحی باید با دقت زیاد انجام شود و تنها در مواردی تجویز شود که ادنومیوز رحم بسیار شدید است. این عمل جراحی نباید در موارد ابتلا به اندومتریوز بدون ادنومیوز و یا در موارد ابتلا به اندومیوز نوع متمرکز و ادنومایا انجام شود. در واقع عمل جراحی هیسترکتومی باید به عنوان آخرین راه حل ممکن برای درمان در نظر گرفته شود.

رژیم غذایی

برخی از رژیم‌های غذایی به بیمار کمک می‌کنند که مشکل کمتری با ادنومیوز داشته باشد. این رژیم غذایی شامل دستورات زیر می‌شود:

• غلات کامل: نان تهیه شده از آرد سبوس دار و برنج قهوه‌ای
• سبزیجات: هویج، بروکلی، سیب زمینی شیرین، اسفناج
• میوه‌ها

از خوردن غذاهای زیر پرهیز کنید:

• فرآورده‌های گوشتی: تخم مرغ، ماهی، لبنیات و گوشت
• روغن‌های گیاهی: سس سالاد، تمامی روغن‌های خوراکی و کره بادام زمینی
• هر غذای چرب دیگر: غذای سوخاری، چیپس، دونات