تست آمنیوسنتز(آمینوسنتز) برای ارزیابی سلامت جنین

تست آمینوسنتز آزمایشی است که در آن از مایع آمینوتیک برای بررسی و گاهی درمان نمونه‌برداری می‌شود. مایع آمینوتیک مایعی است که در داخل رحم درون کیسه آب قرار دارد و در طول دوران حاملگی از جنین محافظت می‌کند. این مایع حاوی سلول‌های جنین و مواد شیمیایی مختلفی است که توسط جنین تولید می‌شوند.

اگرچه تست آمینوسنتز می‌تواند اطلاعات دقیقی را در خصوص سلامت جنین به شما بدهد اما بسیار مهم این‌که در ابتدا با خطرات این تست آشنا شوید و خود را آماده کنید.

تست آمینوسنتز زمانی که مادر در هفته 14 تا 16 بارداری به سر می‌برد گرفته می‌شود. مادرانی که تصمیم به انجام این آزمایش می‌گیرند کسانی هستند که جنین آن‌ها درخطر ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی و کروموزومی قرار دارد. اگر نتایج حاصل از آزمایش بیان‌گر این بود که جنین دچار مشکلات سلامتی است با پزشک متخصص زنان و زایمان خود در خصوص راه‌کارهای پیش رو صحبت کنید. برای مثال ممکن است امکان درمان جنین به کمک دارو و یا جراحی در قبل و بعد از تولد وجود داشته باشد. دانستن در خصوص مشکلات جنین قبل از تولد کمک می‌کند تا برای مقابله با آن‌ها بعد از تولد آماده‌باشید. همچنین این آزمایش کمک می‌کند تا در خصوص درمان و کمک‌هایی که نوزاد بلافاصله بعد از تولد به آن نیاز دارد با متخصص زنان و زایمان صحبت کرده و برای آن برنامه‌ریزی کنید.

کاربردهای تست آمینوسنتز

آمینوسنتز ژنتیکی

تست آمینوسنتز ژنتیکی اطلاعات دقیقی را در خصوص ساختار ژنتیکی نوزاد در اختیار ما قرار می‌دهد. معمولاً تست آمینوسنتز ژنتیکی زمانی گرفته می‌شود که نتایج آزمایش‌های قبلی نشانگر مشکلاتی در جنین و بارداری است و مادر اصرار دارد که نوزاد را به دنیا بیاورد.

آمینوسنتز ژنتیکی معمولاً بین هفته‌های 15 تا 20 بارداری گرفته می‌شود. آزمایش‌های آمینوسنتزی که زودتر از هفته 15 بارداری گرفته می‌شوند برای تشخیص بیماری‌های پیچیده‌تری است.

زمانی که مادر یکی از شرایط زیر را داشته باشد احتمال می‌رود که نوزاد دچار مشکلات ژنتیکی باشد:

• نتیجه‌ی آزمایش غربال‌گری قبل از زایمان وی مثبت باشد. اگر نتیجه آزمایشات 3 ماهه نخست بارداری و یا غربالگری دی ان ای آزاد جنینی مثبت یا نگران‌کننده باشد. برای تشخیص بهتر هرگونه بیماری از مادر تست آمینوسنتز گرفته می‌شود.
• درصورتی‌که در زایمان‌های قبلی جنین دچار بیماری‌های کروموزومی و یا نقص لوله‌ی عصبی بوده باشد. اگر در زایمان‌های قبلی جنین دچار بیماری‌هایی نظیر سندروم دان یا نقص لوله‌ی عصبی که یک بیماری جدی است و بر روی مغز و نخاع تأثیر می‌گذارد بوده باشد پزشک برای اطمینان از این‌که در این بارداری این بیماری‌ها جنین را تهدید نمی‌کند توصیه می‌نماید تا تست آمینوسنتز انجام شود.
• زمانی که مادر در هنگام بارداری بیش از 35 سال داشته باشد. خطر ابتلا به بیماری‌های کروموزومی مانند سندرم دان در کودکانی که مادر آن‌ها در هنگام زایمان بیش از 35 سال سن داشته زیادتر است. پزشک برای اطمینان از عدم وجود این بیماری‌ها توصیه می‌نماید تا مادر تست آمینوسنتز را انجام دهد.
• اگر والدین در خانواده‌ی خود سابقه‌ی بیماری‌های ژنتیکی داشته و یا ناقل مشکلات ژنتیکی باشند. در کنار تشخیص بیماری‌هایی چون سندروم دان و اسپینا بیفیدا یا شکافت مهره‌ها تست آمینوسنتز در تشخیص بیماری‌های دیگری چون فیبروز کیستیک نیز مؤثر است.
• در بیمارانی که نتیجه سونوگرافی آن‌ها غیرطبیعی بوده است پزشک توصیه می‌کند تا برای تشخیص و اطمینان بهتر از وجود هرگونه بیماری ژنتیکی که باعث غیرطبیعی شدن نتیجه‌ی سونوگرافی شده است تست آمینوسنتز انجام شود.

تست آمینوسنتز بلوغ ریه‌ی جنین

تست آمینوسنتز بلوغ ریه‌ی جنین زمانی که ریه‌های جنین به‌صورت کامل تشکیل‌شده و برای تولد آماده‌شده‌اند انجام می‌شود. این تست زمانی که تشخیص داده شود مادر چه از طریق زایمان طبیعی و چه از طریق سزارین دچار زایمان زودرس خواهد شد و برای جلوگیری از پیچیدگی و سخت شدن زایمان برای مادر در شرایط غیرضروری انجام می‌شود. این تست معمولاً در طی هفته 32 تا 39 حاملگی گرفته می‌شود چراکه تا قبل از آن ریه‌های جنین به‌طور کامل تشکیل نشده.

تشخیص عفونت جنین

گاهی امکان دارد تست آمینوسنتز برای تشخیص وجود عفونت یا دیگر بیماری‌ها در جنین انجام شود. همچنین گاهی این تست برای تشخیص شدت کم‌خونی در نوزادانی که دچار حساسیت آر اچ هستند گرفته می‌شود. حساسیت آر اچ بیماری غیر رایجی است که در آن سیستم ایمنی بدن مادر آنتی‌بادی‌هایی را بر ضد پروتئین خاصی در سطح سلول‌های خونی جنین ترشح می‌کند.

درمان پلی هیدارمینوس

اگر بیمار در طول دوران بارداری مقدار زیادی مایع آمینوتیت تولید کند (پلی هیدرامینوس) از تست آمینوسنتز برای بیرون کشیدن مقدار اضافی این مایع از رحم استفاده می‌شود.

آماده شدن برای تست

اگر مادر تا قبل از هفته 20 بارداری تست آمینوسنتز را انجام می‌دهد بهتر است برای حمایت بهتر از رحم مثانه‌ی وی پر باشد و قبل از انجام تست مایعات زیادی بنوشد. اما درصورتی‌که تست آمینوسنتز بعد از هفته 20 بارداری انجام می‌شود برای جلوگیری از سوراخ شدن رحم مثانه باید کاملاً خالی باشد.

مراحل انجام تست

در ابتدا پزشک برای مشخص نمودن محل دقیق جنین درون رحم مادر از سونوگرافی استفاده می‌کند. مادر بر روی کمر خود روی تخت معاینه می‌خوابد. پزشک ژل مخصوصی را بر روی شکم وی می‌مالد سپس به کمک دسته‌ی مبدل سونوگرافی موقعیت دقیق جنین درون رحم مادر بر روی صفحه‌ی مانیتور نشان داده می‌شود.

بعدازاین پزشک به کمک کرم‌های ضدعفونی‌کننده شکم مادر را تمیز می‌نماید. معمولاً برای انجام این آزمایش از بی‌حسی و بی‌هوشی استفاده نمی‌شود. چراکه بیشتر بیماران معمولاً درد کمی را در طول آزمایش تجربه می‌کنند.

به کمک راهنمایی‌های دستگاه سونوگرافی پزشک سوزن باریک، توخالی و بلندی را از طریق دیواره‌های شکم به درون رحم مادر فرومی‌کند. مقداری کمکی از مایع آمینوتیت وارد سرنگ شده و سپس سوزن از رحم مادر خارج می‌شود. میزان دقیق خارج شدن مایع آمینوتیت به ماه و هفته‌ی بارداری بستگی دارد.

در تمام مدت فرورفتن سوزن درون رحم تا خروج مایع آمینوتیت بیمار باید به پشت خوابیده باشد. مادر در زمان فرورفتن سوزن درون‌پوست کمی احساس سوزش خواهد داشت و در زمان وارد شدن سوزن به رحم نیز احساس درد و انقباض خواهد نمود.

بعد از آزمایش

بعد از انجام آزمایش پزشک به کمک دستگاه سونوگرافی ضربان قلب جنین را چک می‌کند. معمولاً بیماران بعد از انجام تست آمینوسنتز در لگن خود درد و انقباض کمی را احساس می‌کنند.

مادر بعد از انجام آزمایش می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را از سر گیرد اما بهتر است که برای یک تا دو روز  از انجام ورزش شدید و داشتن رابطه جنسی خودداری کند.

در همین حال نمونه گرفته‌شده از مایع آمینوتیت در آزمایشگاه بررسی می‌شود. برخی از نتایج اولیه‌ی حاصل از تجزیه‌وتحلیل بعد از چند روز به دست می‌آیند اما برای برخی دیگر از نتایج نیاز است که 4 هفته صبر نمود.

اگر بعد از آزمایش مادر با شرایط زیر روبه‌رو شد حتماً با پزشک تماس بگیرید:

• ترشح مایع و یا خون‌ریزی از واژن
• درد شدید رحم برای چندین ساعت
• تب
• قرمز شدن و التهاب نقطه‌ای که سوزن در آن فرورفته است.
• حرکات غیرعادی و یا بی‌تحرکی جنین

نتیجه

پزشک بعد از مشخص شدن نتیجه‌ی آزمایش بیمار را  درجریان آن خواهد گذاشت. این آزمایش وجود بیماری‌های ژنتیکی مختلفی مانند سندروم دان را مشخص می‌نماید اما به‌طورکلی نمی‌تواند تمامی بیماری‌های ژنتیکی و مادر زادی را تشخیص دهد.

اگر نتایج تست آمینوسنتز بیانگر این باشد که جنین دچار بیماری‌های ژنتیکی و کروموزومی است که نمی‌توان آن‌ها را درمان کرد مادر با تصمیماتی سختی روبه‌رو خواهد شد. تصمیماتی مانند سقط‌جنین یا به دنیا آوردن آن.

در خصوص بررسی بلوغ ریه‌های جنین، تست آمینوسنتز می‌تواند به‌طور کامل بلوغ ریه‌ها را مشخص نماید. اگر مادر دچار زایمان زودرس شد این اطلاعات نشان خواهد داد که جنین برای تولد آماده است یا نه.

خطرات تست آمینوسنتز

انجام تست آمینوسنتز خطرات زیادی را در پی دارد ازجمله :

• ترشح مایع آمینوتیت: در موارد نادر گاهی بعد از انجام تست آمینوسنتز مایع آمینوتیت از طریق واژن به بیرون ترشح می‌شود. اما در بیشتر موارد مقدار ترشح این مایع بسیار کم می‌باشد و معمولاً بعد از یک هفته به‌طورکلی متوقف می‌شود و مادر دوران بارداری نرمالی خواهد داشت.
• سقط‌جنین: انجام تست آمینوسنتز در 3 ماهه‌ی دوم بارداری خطر سقط‌جنین را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که انجام تست آمینوسنتز قبل از هفته‌ی 15 بارداری باعث افزایش خطر سقط‌جنین خواهد شد.
• آسیب‌دیدگی توسط سوزن: گاهی ممکن است در طول آزمایش آمینوسنتز نوزاد دست یا پای خود را به‌طرف سوزن حرکت دهد اگرچه آسیب‌دیدگی جدی توسط سوزن بسیار نادر است.
• حساسیت آر اچ: در موارد نادر گاهی تست آمینوسنتز باعث می‌شود تا سلول‌های خونی جنین وارد جریان خون مادر شود. اگر آر اچ خون مادر منفی باشد و هیچ پادتنی برای آر اچ مثبت در بدن وی موجود نباشد بعد از تست آمینوسنتز به وی ایمنوگلوبین تزریق می‌شود. این تزریق از تولید پادتن آر اچ در بدن مادر جلوگیری می‌کند. پادتن آر اچ از جفت عبور کرده و به گلبول‌های قرمز جنین آسیب می‌رساند. آزمایش خون مشخص می‌کند که بدن مادر شروع به ساخت پادتن کرده است یا نه.
• عفونت; در موارد بسیار نادر تست آمینوسنتز باعث به وجود آمدن عفونت رحم در مادر می‌شود.

تست آمینوسنتز برای هر فردی مناسب نیست. اگر مادر به بیماری‌هایی چون ایدز، هپاتیت ب و هپاتیت سی مبتلا باشد پزشک توصیه می‌کند تا تست آمینوسنتز را انجام ندهد چراکه این تست باعث انتقال این بیماری‌ها به جنین می‌شود.