شما در دوران بارداری با دردهای زیادی روبه‌رو می‌شوید اما زمانی که شکم شما درد می‌گیرد ممکن است نگران شوید که مبادا کودک شما دچار مشکلی شده است. به‌طورکلی نباید از بابت این دردها نگران باشید مگر آنکه درد شما بسیار شدید ، دائمی و یا با علائم غیرطبیعی مانند خونریزی همراه باشد. اگر هر یک از این علائم را دارید، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
برخی از دردها و دل‌پیچه‌ها در دوران بارداری بسیار عادی هستند و ممکن است با مشکلات دیگری مانند یبوست یا افزایش جریان خون به رحم در سه‌ماهه اول، انقباضات رحمی یا درد رباط گرد در سه‌ماهه‌های دوم و سوم همراه باشد. اما گاهی این دردها ممکن است جدی باشند و برای مثال نشانه‌ی عفونت مجرای ادراری، سقط‌جنین، مسمومیت بارداری و یا سایر مشکلاتی باشند که به درمان و مداخلات پزشکی نیاز دارد. شما می‌توانید در مورد دردها و سایر علائمی که دارید با متخصص زنان و زایمان صحبت کنید تا به شما بگوید که هر یک از علائم خود را چگونه تفسیر کنید، علائم خفیف را چگونه تسکین دهید و به خوبی بدانید که چه زمان لازم است با پزشک تماس بگیرید.
علل
برخی از دردها در دوران بارداری بسیار شایع و معمول هستند و به‌طورکلی خطری برای مادر یا کودک ایجاد نمی‌کنند. این موارد عبارت‌اند از:
درد رباط گرد
درد رباط گرد می‌تواند به صورت دردی شدید و بسیار تیرکشنده باشد که زمانی حس میشود که بیمار بدن خود را حرکت داده و تغییر موقعیت می‌دهد. همچنین ممکن است درد رباط گرد به صورتی دردی مبهم باشد که گه گاهی بروز می‌کند. درد رباط گرد بر اثر دو رباط بزرگی ایجاد میشود که از رحم تا کشاله ران کشیده شده‌اند. با بزرگ شدن رحم، این رباط‌ها کشیده شده و دردناک می‌شوند. این درد معمولاً در سه‌ماهه دوم گزارش میشود و به‌طورکلی بی‌خطر است.
گاز روده و یبوست
گاز روده در دوران بارداری به خاطر افزایش تولید هورمون پروژسترون است. با تولید بیشتر این هورمون در بدن، سیستم گوارشی حرکات آرام‌تری خواهد داشت و درنتیجه غذا با سرعت کمتری در دستگاه گوارش حرکت می‌کند. خوردن آب و مایعات فراوان، غذاهای پر از فیبر، ورزش کردن و استفاده از ملین‌ها، راه‌های بسیار مؤثر برای مقابله با یبوست و گاز روده هستند.
انقباضات رحمی (انقباض کاذب مشابه زایمان)
انقباضات رحمی بیشتر به حالت درد خفیف و احساس ناراحتی برای مادر هستند تا دردهای شدیدی که موجب نگرانی در مورد سلامتی مادر و کودک می‌شوند. بسیاری از زنان درد ناشی از انقباضات رحمی را به صورت احساس گرفتگی در عضلات شکم و احساس سفت شدن شکم توصیف می‌کنند. بسیار مهم است که انقباضات کاذب را از انقباضات واقعی تشخیص دهید. انقباضات واقعی قبل از زایمان بسیار نزدیک به هم هستند و در هر نوبت، این انقباضات مدت زمان بیشتری طول می‌کشند و درد زیادی دارند. انقباضات واقعی موجب نفس‌نفس زدن مادر می‌شوند. بنابراین اگر مادر حالش نسبتاً خوب است و می‌تواند به انجام کارهای روزمره خود ادامه دهد انقباضات رحمی او از نوع کاذب هستند. پزشکان همچنین گزارش داده‌اند که کم‌آبی بدن احتمالاً می‌تواند باعث بروز انقباضات کاذب شود. بنابراین خوردن آب و مایعات فراوان می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
سایر علل شایع درد شکم
علاوه بر موارد گفته شده در بالا، علل شایع دیگری نیز برای درد شکم در بارداری وجود دارد که خطرناک نیز نیستند از جمله: بزرگ شدن رحم مادر، ویروس‌های معده، سنگ کلیه، فیبروم رحم و حساسیت به غذا که همگی موجب بروز دردهایی می‌شوند که آسیبی به کودک یا مادر نمی‌زند.
چه زمان درد شکم در بارداری جدی است؟
هرچند داشتن دل‌درد در بارداری امری طبیعی است و بسیاری از زنانی که درد شکمی دارند، بارداری آن‌ها کاملاً سالم و طبیعی است، اما در مواردی ممکن است درد شکم ناشی از مشکلی جدی باشد. اگر دچار علائم شدید یا غیرعادی شدید که در ادامه به آن اشاره میشود لازم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید:
بارداری خارج از رحم
از هر 50 مورد بارداری، یک مورد می‌تواند از نوع خارج از رحم باشد. بارداری خارج از رحم به حالتی گفته میشود که تخمک در جای دیگری غیر از رحم بارور شده و در حال رشد است. در اغلب موارد، تخمک در لوله‌های فالوپ باقی می‌ماند. متأسفانه بارداری خارج از رحم نمی‌تواند ادامه پیدا کند و لازم است که با اقدامات پزشکی به موقع، پایان داده شود. در صورتی که بیمار بارداری خارج از رحم داشته باشد، بین هفته‌های ششم تا دهم بارداری، درد و خونریزی شدیدی خواهد داشت. برخی از زنان بیشتر از دیگران در معرض خطر بارداری خارج از رحم هستند از جمله زنانی که قبلاً بارداری خارج رحمی داشته‌اند، زنانی که سابقه ابتلا به اندومتریوز داشته‌اند، بستن لوله‌ها در گذشته، یا استفاده از آی یو دی در زمان باروری تخمک.
جدا شدن زودرس جفت
جدا شدن زودرس جفت یک وضعیت بسیار خطرناک است که در آن، قبل از آن که کودک به دنیا بیاید، جفت از رحم جدا میشود. یکی از علائم جدا شدن جفت، درد مداومی است که موجب میشود شک بیمار سفت شود و این حالت برای مدت زمان طولانی ادامه پیدا می‌کند. علامت دیگر، ترشح مایعات خونی و یا پاره شدن زودهنگام کیسه آب است. سایر علائم عبارت‌اند از: حساسیت به لمس در شکم، درد کمر، ترشح مایع که در آن نشانه‌هایی از وجود خون است.
سقط‌جنین
یکی از حقایق تلخ این است که بعضی از بارداری‌ها به سقط‌جنین منجر می‌شوند. سقط‌جنین، شایع‌ترین دلیل پایان یافتن بارداری است. سقط‌جنین بیش از همه در هفته‌ی 13 بارداری شایع است. علائم سقط‌جنین عبارت‌اند از درد خفیف تا شدید کمر، بروز انقباضات رحمی زایمان (هر 5 تا 20 دقیقه)، خونریزی به رنگ قرمز یا قهوه‌ای روشن، خارج شدن بافت یا چیزی شبیه به لخته خون از واژن و یا از بین رفتن ناگهانی علائم بارداری.
عفونت مجرای ادراری
هرچند عفونت مجرای ادرار در دوران بارداری به راحتی درمان میشود اما این مشکل می‌تواند موجب بروز عوارضی شود. عفونت مجرای ادراری اغلب موجب درد، ناراحتی و سوزش در هنگام ادرار کردن و احساس درد در پایین شکم میشود. بیمار باید در صورتی که دچار دردی در کمر، کناره‌های بدن یا زیر قفسه سینه یا بالای لگن شد که همراه با تب، عرق کردن یا لرز باشد، لازم است به پزشک مراجعه کند. در این موارد ممکن است عفونت مجرای ادرار به کلیه‌ها نفوذ پیدا کرده باشد.
مسمومیت بارداری
مسمومیت بارداری مشکلی است که موجب فشارخون بالا و وجود پروتئین در ادرار بعد از هفته‌ی 20 بارداری میشود. در کنار سایر علائم مسمومیت بارداری، احساس درد در بالای شکم (زیر قفسه سینه) و بیشتر در سمت راست، از نشانه‌های مسمومیت بارداری است. حالت تهوع، استفراغ و افزایش فشار در داخل شکم سایر علائم مسمومیت بارداری هستند.
درمان
مانند تمامی دردهای دیگر در دوران بارداری، درد شکم نیز باید مورد بررسی قرار گیرد و علت آن مشخص شود. به خاطر داشته باشید که زنان باردار نیز ممکن است مانند سایرین دچار التهاب آپاندیس یا سنگ کیسه صفرا شود. اگر درد شکم ناشی از چیزی معمولی و طبیعی ماند نفخ شکم، یبوست یا رشد جنین باشد، ممکن است پزشک نتواند کار زیادی برای شما انجام دهد برای برطرف کردن دل‌دردی که ناشی از این مشکلات جزئی است، اقدامات زیر را انجام دهید:
- اولین اقدام برای کاهش دل‌درد در بارداری این ایست که بنشینید، پاهای خود را بالا بگیرید و هنگامی که هر دردی حس کردید سعی کنید بدن خود را ریلکس کنید. اگر واقعاً به طور کاملاً راحت در حال استراحت باشید، این کار باید درد شما را کاهش دهد.
- از انجام حرکات سریع مانند چرخاندن سریع شکم خودداری کنید.
- وعده‌های غذایی کوچک بخورید.
- آب و مایعات بیشتری مصرف کنید.
- کمی راه بروید تا گاز موجود در دستگاه گوارش آزاد شود. این کار به درد ناشی از نفخ کمک می‌کند.
اگر درد شکم ناشی از موضوعی جدی‌تر مانند سقط‌جنین باشد، لازم است که اقدامات درمانی مناسب صورت گیرند. همچنین اگر درد شکم به خاطر شروع روند زایمان باشد، علت درد شکم مادر به زودی خودش را نشان خواهد داد و علائم آغاز زایمان مشخص می‌شوند.
