عمل سرکلاژ (دوختن دهانه رحم در بارداری)

زمانی که دهانه رحم خانمی ضعیف باشد (نارسایی دهانه رحم)، احتمال زایمان زودرس در او زیاد است زیرا دهانه رحم کوتاه بوده یا خیلی زود باز می‌شود. به منظور جلوگیری از زایمان زودرس، پزشک سرکلاژ دهانه رحم را برای بیمار تجویز می‌کند.

سرکلاژ برای جلوگیری از تغییرات زودهنگام دهانه رحم و زایمان زودرس انجام می‌شود. بسته بودن دهانه رحم به رشد نوزاد در رحم تا هفته 37 یا 38 بارداری کمک می‌کند.

درمان نارسایی دهانه رحم با یک عمل جراحی به نام سرکلاژ دهانه رحم انجام می‌شود. در عمل سرکلاژ، در حین بارداری دهانه رحم بسته می‌شود. معمولا در خانم‌هایی که در گذشته یک یا چند مرتبه سقط جنین داشته‌اند، دهانه رحم در سه ماهه دوم بارداری بسته می‌شود. روش کار به این صورت است که بین هفته‌های دوازدهم تا چهاردهم بارداری، دهانه رحم بخیه زده شده و سپس در اواخر بارداری که خطر سقط برطرف شده، بخیه‌ها کشیده می‌شوند. اگر تجربه سقط یا زایمان زودرس را داشته‌اید، بهتر است با یک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

مزایا

سرکلاژ دهانه رحم به جلوگیری از سقط جنین مکرر و زایمان زودرس ناشی از نارسایی دهانه رحم کمک می‌کند. سرکلاژ در اکثر موارد موفقیت آمیز است. ‌سرکلاژ دهانه رحم زمانی مفید و موثر است که فرد واقعا به نارسایی دهانه رحم مبتلا باشد، اما متاسفانه تشخیص نارسایی دهانه رحم بسیار مشکل است و گاهی تشخیص نادرست است.

متقاضیان

اگر احتمال بازشدن دهانه رحم در اثر فشار بارداری وجود داشته باشد، سرکلاژ دهانه رحم انجام می‌شود. احتمال داده می‌شود خانم‌هایی که در بارداری قبلی بدون تحمل درد زایمان و انقباض مناسب، زایمان زودرس داشته‌اند، دچار نارسایی دهانه رحم باشند. خانم‌هایی که افتادگی رحم مادرزادی دارند، قبل از بارداری عمل سرکلاژ ترانس ابدومینال انجام می‌دهند (که در آن دهانه رحم قبل از بارداری کاملا بسته می‌شود) و کمتر در معرض مشکل سقط یا زایمان نارس قرار دارند.

نارسایی دهانه رحم در اثر موارد زیر ایجاد می‌شود:

• سابقه سقط مکرر جنین در سه ماهه دوم بارداری
• “نمونه برداری مخروطی” یا “لیپ “(لیزر سوزاندن خاموش لایه فوقانی گردن رحم) در گذشته
• آسیب دیدن دهانه رحم در اثر سقط جنین

در مواردی که خانم‌ باردار دچار خونریزی مهبلی یا انقباض رحمی‌ بوده یا کیسه آب زود پاره شده باشد، سرکلاژ انجام نمی‌شود.

فرآیند درمان

سرکلاژ دهانه رحم به معنی بخیه زدن دهانه رحم برای بسته نگهداشتن دهانه رحم است. در برخی موارد، از سرکلاژ دهانه رحم برای جلوگیری از باز شدن زود هنگام دهانه رحم ضعیف (نارسایی دهانه رحم) استفاده می‌شود. باز شدن زود هنگام دهانه رحم باعث زایمان زودرس می‌شود. اگر بیمار دچار نارسایی دهانه رحم باشد، پزشک سرکلاژ دهانه رحم را برای او تجویز می‌کند.

در سرکلاژ دهانه رحم، قسمت خروجی رحم که همان دهانه رحم است را بخیه می‌زنند. سرکلاژ بازدارنده در هفته دوازدهم تا چهاردهم بارداری، قبل از تنگ شدن دهانه رحم یا حتی در مواقع اورژانسی بعد از تنگ شدن دهانه رحم انجام می‌شود. معمولا بعد از هفته بیست و چهارم بارداری عمل سرکلاژ انجام نمی‌شود.

سرکلاژ با استفاده از بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی انجام می‌شود. معمولا سرکلاژ از راه واژن انجام می‌شود. یک اسپکولوم، (وسیله‌ای با پره‌هایی قاشق مانند) وارد واژن فرد باردار شده و دیواره‌های واژن را باز می‌کند تا جراحی انجام شود. جراحی به روش‌های مختلف انجام می‌شود که عبارتند از:

• اطراف قسمت خارجی دهانه رحم بخیه زده می‌شود.
• یک نوار مخصوص دور دهانه خارجی رحم پیچیده شده و همانجا بخیه زده می‌شود.
• یک برش کوچک در دهانه رحم ایجاد می‌شود. سپس از طریق دهانه رحم و با استفاده از نوار مخصوص، دهانه رحم بسته می‌شود.

اگر نارسایی دهانه رحم دیرتر تشخیص داده شود، ممکن است مایع آمنیوتیک از دهانه رحم خارج شود. این مشکل با وارد کردن یک کاتتر به دهانه رحم و سپس باد کردن انتهای کاتتر برطرف می‌شود. روش دیگر برای رفع مشکل این است که کاتتری را وارد رحم کرده و از طریق آن مثانه پر از مایع می‌شود. مثانه‌ی پر کمک می‌کند که مایع آمنیوتیک داخل لگن باقی مانده و دهانه رحم با بخیه بسته می‌شود.

دوره نقاهت

مدت زمان مورد نیاز برای بهبودی به نوع عمل سرکلاژ انجام شده بستگی دارد.

• ممکن است بیمار چند ساعت یا یک شب در بیمارستان تحت مراقبت بماند تا انقباض رحم یا زایمان زودرس اتفاق نیفتد.
• ممکن است بیمار بلافاصله پس از عمل، کمی خونریزی و درد در شکم داشته باشد که پس از چند روز برطرف می‌شود. سپس احتمال دارد ترشحات واژینال افزایش یابد که این ترشحات در ادامه بارداری وجود خواهند داشت.
• برخی بیماران برای جلوگیری از عفونت و زایمان زودرس، داروهایی مصرف می‌کنند.
• بیمار باید دو تا سه روز بعد از انجام سرکلاژ در منزل استراحت کرده و از انجام فعالیت‌های فیزیکی غیر ضروری خودداری کند.
• پزشک به بیمار خواهد گفت که چه زمانی می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را شروع کند.
• معمولا پزشک به بیمار توصیه می‌کند که یک هفته قبل و حداقل یک هفته پس از انجام سرکلاژ، مقاربتی نداشته باشد.

در اینجا چند نکته برای کمک به بهبود بیمار آمده است که عبارتند از:

• از انجام فعالیت‌های شدید مانند کشیدن اجسام سنگین یا بالا رفتن سریع از پله‌ها خودداری کنید.
• مراقب باشید در هنگام حرکت روده‌ای و عمل دفع، زیاد زور نزنید و فشار وارد نکنید.
• مایعات (آب و آب میوه بدون شکر) و غذاهای فیبردار (نان کامل و غلات) زیاد مصرف کنید تا به یبوست دچار نشوید.
• زمانی که پزشک اجازه دوش گرفتن داد، از آب و صابون ملایم برای تمیز نگه داشتن بخیه‌ها استفاده کنید.
• بانداژ یا پدهای مورد استفاده را به محض آلوده شدن تعویض کنید.

 برداشت سرکلاژ

معمولا هفته سی و هفتم بارداری بخیه‌های سرکلاژ کشیده می‌شوند زیرا تا هفته سی و هفتم نوزاد آنقدر رشد کرده که در صورت زایمان زنده بماند. در موارد اورژانس مانند پارگی کیسه آب یا زایمان زودرس، بخیه‌ها زودتر کشیده می‌شوند. معمولا کشیدن بخیه‌های سرکلاژ دردی ندارد و بدون بی حسی انجام می‌شود ولی کمی خونریزی دارد. در مواردی که بیمار سزارین می‌شود، ممکن است بخیه‌ها همانجا بمانند یا بعد از سزارین، کشیده شوند.

خطرات

سرکلاژ رحم خطر زیادی ندارد اما خطرات احتمالی عبارتند از:

• عفونت
• آسیب به دهانه رحم در حین جراحی
• خونریزی شدید
• پارگی زودرس و نابهنگام کیسه آب (pPROM). یعنی کیسه آب زودتر از موعد پاره می‌شود.
• زایمان زودرس
• تنگی یا مسدود شدن دائم دهانه رحم
• پارگی دهانه رحم یا رحم در صورتی که با وجود بخیه‌ها در محل، پزشک کار را ادامه دهد.