فیبرم یا همان میوم رحم تومورهای خوش‌خیمی هستند که از رحم نشاءت می‌گیرند. هرچند این توده‌ها از همان بافت نرم و عضلانی دیواره رحم تشکیل‌شده‌اند اما تراکم بافتی آن‌ها بیشتر از حالت عادی جداره رحم است. فیبروم‌های رحمی معمولاً حالتی کروی شکل دارند.
فیبروم‌ها بر اساس محل آن‌ها در رحم تقسیم‌بندی می‌شوند. فیبروم‌های ساب سروزال در زیر سروزا (غشای مخاطی در سطح خارجی رحم) قرار دارند. این توده‌ها اغلب در فضای خارجی رحم هستند و با یک پایه به جداره خارجی رحم وصل شده‌اند. فیبروم‌های سابکوکوزال (زیر مخاطی) در داخل خود رحم و در زیر غشای مخاطی داخلی رحم قرار دارند و فیبرم‌های اینترامورال (داخل عضله‌ای) در بافت عضله‌ای رحم تشکیل می‌شوند.
بسیاری از زنان در زمانی از زندگی خود به فیبروم رحمی دچار می‌شوند. فیبروم‌های رحمی شایع‌ترین توده‌ی خوش‌خیم تشکیل‌شده در بدن زنان بالغ است. حتی ممکن است شما نیز فیبروم رحمی داشته‌اید اما هرگز متوجه آن نشده‌اید. این موضوع بدین خاطر است که فیبروم رحمی اغلب موجب بروز هیچ درد یا علائم دیگری نمی‌شود.
متخصص زنان و زایمان ممکن است در حین انجام معاینات مخصوص زنان، و یا با توجه به عکسبرداری انجام شده از رحم متوجه وجود فیبرم (میوم) رحمی شود. روش درمان فیبروم رحمی با مصرف داروهایی برای کنترل یا متوقف کردن رشد فیبروم و یا با جراحی است. اگر شما هیچ علائمی ندارید، ممکن است به هیچ درمانی نیز نیاز نداشته باشید. بسیاری از زنانی که فیبروم رحمی دارند می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند. در افرادی که فیبروم رحمی موجب ناباروری میشود، به‌کارگیری روش‌های درمان ناباروری می‌تواند کمک‌کننده باشد.
علل
برخی از عوامل موجب افزایش احتمال بروز فیبرم رحم در زنان میشود:
- بالا رفتن سن: با بالا رفتن سن، احتمال بروز فیبروم نیز افزایش پیدا می‌کند، خصوصاً در سنین ۳۰ و ۴۰ سالگی و در دوران یائسگی این خطر بیشتر است. بعد از یائسگی معمولاً فیبروم‌ها کوچک می‌شوند.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما به مشکل فیبروم رحم مبتلا باشد، خطر بروز این مشکل در شما نیز بیشتر است. در صورتی که مادر شما به فیبروم رحم مبتلا شده، شما سه برابر بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به فیبروم هستید.
- چاقی: زنانی که اضافه‌وزن دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فیبروم رحم هستند. خطر بروز فیبروم در زنان چاق تا دو الی سه برابر بیشتر از دیگران است.
- عادات بد غذایی: خوردن مقادیر زیادی گوشت قرمز می‌تواند خطر بروز فیبرم رحم را افزایش دهد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد که خوردن سبزیجات زیاد می‌توان زنان را در برابر بروز میوم رحمی محافظت کند.
علائم میوم رحم
در اغلب موارد، فیبروم‌های رحمی موجب بروز هیچ علائمی نمی‌شوند. اما برخی از زنان، به علائم زیر دچار می‌شوند:
- خونریزی شدید (که می‌تواند حتی موجب بروز کم‌خونی شود) و پریودی دردناک
- احساس پری در شکم (قسمت تحتانی)
- بزرگ شدن قسمت پایینی شکم
- تکرر ادرار
- درد در هنگام رابطه جنسی
- درد پایین کمر
- عوارض دوران بارداری و زایمان مانند افزایش احتمال نیاز به زایمان سزارین تا شش برابر
- مشکلات باروری مانند ناباروری که البته ابن مورد به ندرت رخ می‌دهد.
تشخیص
ممکن است طی معاینات لگنی منظمی که بیمار انجام می‌دهد تا وضعیت تخمدان‌ها، رحم و واژن او معاینه شود، ابتلا به فیبروم تشخیص داده شود. پزشک می‌تواند فیبروم (میوم) را که مانند یک توده یا برآمدگی بزرگ و بدون درد است، با انگشتان خود حس کند. معمولاً پزشکان اندازه‌ی فیبروم رحم را با مقایسه‌ی اندازه‌ی فیبروم با اندازه‌ی رحمی که باردار است، توصیف می‌کنند.
برای تائید تشخیص ابتلا به میوم، تست‌های تشخیصی انجام می‌شوند. در این تست‌ها از ارگان‌های داخلی بدن عکسبرداری میشود:
- سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای تشکیل تصویری از ارگان‌های داخلی بدن استفاده میشود. پروب اولتراسوند ممکن است روی شکم و یا داخل واژن قرار داده شود.
- اسکن ام.آر.آی برای تولید تصویر در این روش از آهنرباهای قوی و امواج رادیویی استفاده میشود.
- عکسبرداری رادیولوژی: از نوعی پرتو (اشعه ایکس) برای عکسبرداری از داخل بدن استفاده میشود.
- سی.تی اسکن: در این روش، تصاویر اشعه ایکس بسیاری از زوایای مختلف تهیه می‌شوند تا تصویری واضح با جزئیات زیاد از بدن تهیه شود.
- هیستروسالپنگوگرافی (HSG) یا سونوهیستوگرام: در روش HSG یک ماده کنتراست رنگی در رحم تزریق میشود و سپس تصاویر اشعه ایکس گرفته می‌شوند. در روش سونوهیستوگرام نیز در رحم آب تزریق میشود و سپس سونوگرافی انجام میشود.
- لاپاراسکوپی: یک برش کوچک در شکم ایجاد میشود یک لوله باریک به نام لاپاراسکوپ که دارای منبع نوری و دوربین است به داخل شکم فرستاده میشود و از طریق آن پزشک می‌تواند ارگان‌های داخلی از جمله رحم را روی صفحه مانتیور ببیند و ارزیابی کند.
- هیستروسکوپی: پزشک یک لوله‌ی بلند و باریک که حاوی منبع نوری و دوربین است به داخل واژن می‌فرستد و سپس از طریق دهانه‌ی رحم وارد رحم می‌کند و فضای داخل رحم را می‌بیند. در این روش نیازی به ایجاد برش در بدن نیست و پزشک می‌تواند وجود فیبروم یا سایر مشکلات مانند پولیپ رحم را بررسی کند.
درمان فیبروم رحم
روش‌های درمانی مختلفی برای مقابله با فیبروم رحم وجود دارند و هیچ روش درمانی مستقلی به‌تنهایی وجود ندارد که بهترین روش درمانی محسوب شود. انتخاب روش‌های درمانی به شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد.
دارودرمانی
اگر بیمار به فیبروم رحم دچار باشد و علائم او خفیف باشند، پزشک ممکن است دارودرمانی را تجویز کند. داروهای غیر تجویزی (قابل تهیه بدون نسخه پزشک) مانند ایبوبروفن و استامینوفن می‌توانند برای تسکین درد خفیف مؤثر باشند. در صورتی که بیمار خونریزی شدید در پریودی خود داشته باشد، خوردن مکمل آهن می‌تواند از بروز کم‌خونی جلوگیری کند و یا در صورت ابتلا به کم‌خونی، این مشکل را برطرف کند.
داروهای مختلفی که اغلب برای پیشگیری از بارداری نیز مصرف می‌شوند می‌توانند برای کنترل علائم ناشی از فیبروم به کار بروند. قرص‌های ضدبارداری با دوز پایین موجب رشد فیبروم نمی‌شوند و می‌توانند خونریزی شدید را کنترل کنند. همین موضوع در مورد تزریقات پروژسترون نیز وجود دارد. دستگاه IUD نیز دارای مقادیری داروی مشابه پروژسترون است که می‌تواند علاوه بر پیشگیری از بارداری، در کنترل خونریزی شدید مؤثر باشد. سایر داروهایی که برای فیبروم (میوم) رحم به کار می‌روند عبارت‌اند از داروهای ” آگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRHa) “. این داروها به صورت تزریقی، اسپری بینی یا کپسول کاشتنی تجویز می‌شوند و می‌توانند اندازه‌ی فیبروم را کوچک کنند. گاهش اوقات از این داروها قبل از جراحی و به منظور آسان‌تر کردن عمل خارج کردن فیبروم انجام میشود. اغلب زنان به خوبی می‌توانند داروهای GnRHa را به خوبی تحمل کنند. اغلب زنان زمانی که این دارو را مصرف می‌کنند پریود نمی‌شوند. این موضوع می‌تواند کمک بسیار بزرگی برای بیمارانی باشد که به خونریزی شدید دچار شده بودند. این موضوع همچنین موجب میشود افراد مبتلا به آنمی (کم‌خونی) به شمارش طبیعی گلبول‌های قرمز خون برسند. داروهای GnRHa می‌توانند موجب تحلیل رفتن استخوان شوند و بنابراین مصرف آن‌ها باید به شش ماه یا کمتر محدود شود.
جراحی
در صورتی که بیمار به فیبروم رحمی با شدت متوسط تا وخیم دچار باشد ممکن است لازم باشد که عمل جراحی صورت گیرد. روش‌های مختلف جراحی عبارت‌اند از:
میومکتومی
در این عمل جراحی، فیبروم رحم بدون آسیب زدن به بافت سالم رحم، خارج میشود. این روش درمانی برای زنانی مناسب است که قصد دارند در آینده باردار شوند و به همین خاطر می‌خواهند که رحم خود را حفظ کنند. بعد از انجام میومکتومی بیمار همچنان می‌تواند باردار شود. اما در صورتی که فیبروم‌های رحمی در عمق بافت رحم او نفوذ کرده باشند، در آینده در صورتی که باردار شود، زایمان او باید به صورت سزارین باشد. میومکتومی را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد. این جراحی می‌تواند به صورت جراحی باز یا جراحی لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی باشد. انتخاب نوع و روش انجام جراحی به اندازه، موقعیت و نوع فیبروم رحمی بستگی دارد. بعد از انجام میومکتومی همچنان امکان دارد که باز هم فیبروم‌های رحمی رشد کرده و مشکل ایجاد کنند.
هیسترکتومی
جراحی خارج کردن رحم تنها راه قطعی و مطمئن برای درمان کامل فیبروم‌های رحم است. جراحی هیسترکتومی در اغلب موارد به علت ابتلای بیمار به فیبروم رحم انجام میشود این جراحی زمانی انجام میشود که فیبروم‌ها بسیار بزرگ باشند، خونریزی بیمار شدید باشد و بیمار نخواهد که در آینده بچه‌دار شود. در صورتی که فیبروم‌ها بزرگ باشند، ممکن است لازم باشد که این جراحی به صورت عمل جراحی باز (ایجاد برش در شکم) انجام شود. اگر فیبروم‌ها کوچک‌تر باشند، ممکن است پزشک بتواند از طریق واژن به آن‌ها دسترسی داشته باشد و درنتیجه نیازی نباشد که برشی در شکم ایجاد شود. در برخی از موارد نیز می‌توان عمل هیسترکتومی را به روش لاپاراسکوپی انجام دارد. برداشتن تخمدان‌ها و دهانه‌ی رحم نیز موضوعی انتخابی است . در صورتی که تخمدان‌های بیمار برداشته نشود، پس از انجام جراحی وارد دوره یائسگی نمی‌شود.
امبولیزاسیون اندومتر (سوزاندن غشای داخلی رحم)
در این روش، غشای داخلی رحم به روشی کنترل‌شده، از بین برده شده یا سوزانده میشود تا خونریزی شدید بیمار کنترل شود. این کار ممکن است با لیزر، حلقه‌های سیمی، آب جوش، جریان الکتریکی، امواج میکرو، فریز کردن یا سایر روش‌ها انجام شود. این عمل معمولاً به عنوان جراحی جزئی و کوچک محسوب میشود و می‌توان آن را به صورت سرپایی و جتی در مطب پزشک انجام داد. این عمل به ندرت موجب بروز عوارض میشود اما در مواردی نیز خطر بروز عوارض وجود دارد.
میولیز
معمولاً با کمک لاپاراسکوپ، یک سوزن در داخل فیبرم فرو برده میشود و سپس با استفاده از جریان الکتریکی یا عمل فریز کردن، فیبروم از بین برده میشود. روش مشابه دیگری با نام کریومیلوسیز نیز برای فریز کردن فیبروم انجام میشود.
امبولیزاسیون فیبروم(UFE) یا آمبولیزاسیون شریان رحمی (UAE)
یک لوله‌ی بسیار باریک وارد رگ‌های خونی میشود که فیبروم رحمی را تغذیه می‌کنند و سپس پلاستیک نازک یا ذرات ژله‌ای در این رگ تزریق می‌شوند تا آن را مسدود کنند. این کار موجب میشود که خون‌رسانی به بافت فیبروم متوقف شود و فیبروم به مرور زمان کوچک شود. عوارض این روش شامل یائسگی زودرس میشود اما به ندرت رخ می‌دهد.
یک پاسخ