پزشکان در درمان کرایوتراپی از سرمای بسیار شدید برای منجمد کردن و از بین بردن بافت غیرعادی استفاده می‌کنند. ماده‌ای مانند نیتروژن مایع یا گاز آرگون برای ایجاد چنین سرمای شدیدی به کار برده میشود.
کرایوتراپی برای درمان عارضه‌های پوستی گوناگون و سرطان‌های مختلفی مانند سرطان پروستات و کبد کاربرد دارد. کرایوتراپی بافت‌های خارجی روی پوست و بافت‌های داخل بدن را درمان می‌کند. کرایوتراپی کرایوابلیشن نیز گفته میشود.
[sv slug=”alert”]برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی درمان زگیل تناسلی و ضایعات پوستی با کرایوتراپی و یا برای رزرو نوبت در مطب دکتر سولماز محمدی متخصص زنان زایمان، با شماره تلفن های 09170836882 تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
کاربردهای کرایوتراپی
کرایوتراپی درمانی با حداقل تهاجم است که بافت‌های بیمار یا آسیب دیدۀ ناشی از عارضه‌های مختلف را از بین می‌برد. کرایوتراپی معمولاً بدون جراحی باز انجام میشود. اکثر بیماران به سرعت و با تحمل دردی اندک بهبود می‌یابند. پزشکان کرایوتراپی را برای درمان عارضه‌های زیر توصیه می‌کنند:
- سرطان استخوان؛
- سرطان دهانه رحم ، سرطان کبد یا سرطان پروستات؛
- سلول‌های پیش‌سرطانی در دهانه رحم؛
- عارضه‌های پوستی پیش‌سرطانی و مرحله اولیه سرطان پوست از قبیل کارسینوم سلول‌های سنگفرشی و کارسینوم سلول‌های بازال؛
- رتینوبلاستوما (سرطان شبکیه در کودکان) و
- عارضه‌های پوستی مانند زگیل، لکه‌های تیره یا منگوله‌های پوستی.
سازوکار عملکرد کرایوتراپی
پزشک بافت غیرعادی را در درمان کرایوتراپی به شدت سرد می‌کند. سلول‌ها نمی‌توانند در دمای بسیار پایین زنده بمانند و پس از درمان می‌میرند.
پزشکان از مواد متفاوتی برای ایجاد سرمای شدید استفاده می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مواد زیر اشاره کرد:
- نیتروژن مایع؛
- نیتروز اکسید مایع و
- گاز آرگون.
روش‌های مختلف کرایوتراپی
روش‌های کرایوتراپی مختلفی برای فریز کردن بافت وجود دارد. روش منجمد کردن بافت‌ها به محل قرارگیری بافت غیرعادی بستگی دارد:
- بافت خارجی: اگر بافت روی پوست باشد، متخصص عامل منجمدکننده را با اسپری یا سواب پنبه‌ای روی بافت می‌زند و
- بافت داخلی: پزشکان برای درمان عارضه‌های داخل بدن، مانند تومور یا سلول‌های پیش‌سرطانی از وسیله‌ای به نام کرایوپروب استفاده می‌کنند. پزشک برش کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند و پروب را از راه برش وارد بدن می‌کند.
کرایوتراپی خارجی باعث تاول زدن پوست منجمدشده و لایه‌برداری آن میشود تا پوست جدید سالم بتواند رشد کند. وقتی سلول‌های غیرعادی در کرایوتراپی داخلی منجمد می‌شوند و می‌میرند، سیستم ایمنی بدن به دفع این بافت‌ها از بدن کمک می‌کند.
آمادگی قبل از کرایوتراپی
اکثر بیماران لازم نیست کار خاصی را برای آمادگی قبل از کرایوتراپی روی پوست انجام بدهند. پزشک دستورات لازم مربوط به کرایوتراپی داخلی را قبل از درمان به بیمار اعلام می‌کند.
لازم است مصرف بعضی داروها، مانند آسپرین یا داروهای رقیق کننده خون را چند روز قبل از کرایوسرجری داخلی متوقف کنید. رعایت توصیه‌های زیر نیز در بعضی شرایط الزامی است:
- پرهیز غذایی پیش از درمان و
- هماهنگ کردن با یکی از نزدیکان برای این که شما را پس از درمان به خانه برساند.
مراحل انجام کرایوتراپی
چنانچه قرار باشد کرایوتراپی خارجی انجام بدهید، پزشک عامل منجمد کننده را با اسپری یا سواب پنبه‌ای روی موضع مورد نظر می‌زند. پزشکان برای کرایوتراپی خارجی معمولاً از نیتروژن مایع استفاده می‌کنند.
اگر قرار باشد کرایوتراپی داخلی انجام شود، پزشک ابتدا برش کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند، سپس پروب را از راه این برش کوچک وارد بدن می‌کند. ممکن است متخصص برای هدایت کرایوپروب به سمت بافت داخلی مورد نظر از سونوگرافی بهره بگیرد.
درمان بسته به محل سلول‌های غیرعادی با استفاده از بی‌حسی موضعی یا تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. بی‌حسی موضعی نقطه خاصی را بی‌حس می‌کند، اما بیهوشی برای خواباندن بیمار طی جراحی کاربرد دارد.
عوارض بعد از کرایوتراپی
چنانچه کرایوتراپی برای درمان عارضه‌های پوستی خارجی انجام شده باشد، ناحیه درمان احتمالاً پس از کرایوتراپی سرخ میشود و تاول می‌زند. درد خفیف باید ظرف سه روز برطرف شود. روی ناحیه درمان دلمه می‌بندد که معمولاً ظرف یک تا سه هفته بهبود می‌یابد.
اگر کرایوتراپی داخلی انجام داده باشید، ممکن است ناراحتی یا درد خفیفی را تا سه روز در ناحیه درمان احساس کنید. بانوانی که کرایوتراپی را روی دهانه رحم انجام داده‌اند، ممکن است چند روز تا چند هفته ترشحات آبکی داشته باشند.
مزایا و معایب کرایوتراپی
کرایوسرجری درمانی کم‌تهاجمی است و در مقایسه با روش‌های قدیمی جراحی معمولاً درد و خونریزی کمتری دارد. همچنین در کرایوتراپی خطر آسیب دیدن بافت‌های سالم نزدیک سلول‌های غیرعادی کمتر است.
خطرهای ناشی از کرایوتراپی جزئی است، بااین‌حال احتمال بروز عوارض پس از کرایوتراپی وجود دارد. شایع‌ترین عوارض کرایوتراپی به شرح زیر است:
- خونریزی، انقباض‌های شکمی یا درد پس از کرایوتراپی دهانه رحم؛
- شکستگی استخوان؛
- آسیب عصبی منجر به بی‌حسی و
- ورم، باقی ماندن جای زخم و عفونت پوست.
کرایوتراپی برای چه کسانی مناسب نیست؟
انجام کرایوتراپی در صورت ابتلا به عارضه‌های زیر مجاز نیست:
- فشار خون بالا و کنترل نشده؛
- سابقه حمله قلبی؛
- درد ناپایدار قفسه سینه؛
- بیماری عروق خونی؛
- آلرژی به سرما؛
- بیماری رینود؛
- وجود زخم‌های باز؛
- درد عصبی در پاها؛
- بارداری؛
- قد کمتر از 5/1 متر و
- سن کمتر از 14 سال: درمان بیماران زیر 18 سال به رضایت والدین نیاز دارد.
همچنین ممکن است به عارضه‌های دیگری مبتلا باشید که انجام کرایوتراپی را نامناسب کند. اگر از مناسب بودن کرایوتراپی برای خود مطمئن نیستید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
مراقبت از خود پس از کرایوتراپی
- موضع درمان را از فردای روز کرایوتراپی هرروز به آرامی با آب و صابون غیرمعطر بشویید.
- به مدت دو هفته، هرروز وازلین یا آکوافور روی ناحیه درمان بزنید. این کار به التیام موضع درمان کمک می‌کند و از رویه بستن آن جلوگیری می‌کند. اگر ناحیه درمان رویه بست، روی آن وازلین بزنید تا رویه خودبه‌خود بیفتد.
- روی ناحیه درمان را باز بگذارید. اگر ترشحات داشتید، می‌توانید موضع درمان را با چسب زخم بپوشانید.
- اگر خونریزی داشتید، موضع درمان را به مدت 15 دقیقه با گاز تمیز فشار بدهید. اگر خونریزی متوقف نشد، این کار را تکرار کنید. چنانچه خونریزی، علی‌رغم فشارهای 15 دقیقه‌ای همچنان ادامه داشت، با پزشک تماس بگیرید.
- تا زمانی‌که موضع درمان التیام نیافته است، روی آن لوسیون، لوازم آرایش یا صابون عطری نزنید. التیام یافتن موضع درمان حداقل ده روز طول می‌کشد.
- ممکن است موهای ناحیه درمان شده بریزد. ریزش مو به عمق انجماد بستگی دارد. احتمال دارد ریزش مو دائمی باشد.
- وقتی ناحیه درمان شده التیام یافت، برای جلوگیری از باقی ماندن جای زخم، روی موضع درمان ضدآفتابی با SPF حداقل 30 بزنید.
- احتمال دارد رنگ پوست موضع درمان تا یک سال تغییر کند و پوست صورتی، سرخ، روشن‌تر یا تیره‌تر شود. تغییررنگ پوست برخی بیماران مدت بیشتری طول می‌کشد یا ممکن است دائمی باشد.
پیش‌آگاهی بیمارانی که کرایوتراپی انجام داده‌اند
پزشکان مشکلات بسیاری را با بهره‌گیری از کرایوتراپی با موفقیت درمان می‌کنند. اکثر عارضه‌های پوستی که به روش کرایوتراپی درمان می‌شوند، پس از درمان به مراقبت خاصی نیاز ندارند.
برخی بیمارانی که کرایوتراپی داخلی انجام می‌دهند، باید فعالیتشان را تا چند روز بعد از درمان محدود کنند. پزشک زمان ازسرگیری فعالیت‌های معمول را اعلام می‌کند. ممکن است لازم باشد بیش از یک جلسه کرایوتراپی برای از بین بردن بافت غیرعادی انجام بدهید.
زمان مراجعه به پزشک
چنانچه پس از کرایوتراپی با نشانه‌های عفونت مواجه شدید به پزشک مراجعه کنید. نشانه‌های عفونت به شرح زیر است:
- سرخ شدن پوست؛
- ترشح چرک و
- تب غیرقابل توضیح.
همچنین اگر مشکل پوستی پس از طی دوره نقاهت کرایوتراپی همچنان وجود داشته باشد، باید موضوع را به پزشک اطلاع بدهید.
