یائسگی به ختم سیکل پریود گفته میشود. اگر ۱۲ ماه از آخرین پریود شما گذشته باشد و پریود نشده باشید، یائسه شده‌اید. یائسگی می‌تواند در دهه ۴۰ یا ۵۰ زندگی رخ دهد. یائسگی فرآیند طبیعی بدن است، اما علائم جسمانی آن مانند گرگرفتگی، و علائم عاطفی آن می‌تواند باعث اختلال در خواب، کاهش سطح انرژی، یا تاثیرگذاری بر سلامت عاطفی شما شود. روش‌های درمانی مختلفی مانند انطباق سبک زندگی، هورمون‌درمانی، و غیره وجود دارد که می‌توانند به تسکین علائم ناشی از یائسگی کمک کنند.
به‌طور منظم به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید تا به لحاظ وضعیت جسمانی بررسی شوید. در‌طول دوره یائسگی یا بعد از آن نیز به معاینات متداول ادامه دهید. اقدامات پیشگیری‌کننده سلامت مانند انجام آزمایشات غربالگری، کلونوسکوپی، ماموگرافی، و بررسی سطح تری‌گلیسیرید ضروری است. ممکن است متخصص زنان و زایمان انجام آزمایشات دیگری مانند آزمایش تیروئید (در صورتی که سابقه بیماری تیروئید داشته باشید)، آزمایشات لگن و سینه را نیز پیشنهاد دهد. اگر بعد از یائسگی دچار خونریزی از واژن شدید حتما به پزشک مراجعه کنید.
علت یائسگی
موارد زیر در یائسه شدن نقش دارند.
• کاهش طبیعی هورمون‌های تولیدمثل: هنگامی که فرد به اواخر سی سالگی می‌رسد تخمدان‌هایش استروژن و پروژسترون کمتری تولید می‌کنند – این دو هرمون وظیفه تنظیم پریود را برعهده دارند – و در نتیجه احتمال بارداری کاهش می‌یابد. ممکن است در اواخر 40 سالگی، سیکل پریود طولانی‌تر، کوتاه‌تر شود، خونریزی کم یا زیاد باشد، نامرتب شود – به‌طور متوسط در سن ۵۱ سالگی – تخمدان‌ها دیگر تخمک تولید نمی‌کنند و از تعداد سیکل‌های پریود کاسته میشود.
• هیسترکتومی: در هیسترکتومی که رحم برداشته میشود اما تخمدان‌ها باقی می‌مانند، فورا یائسگی رخ نمی‌دهد. اگرچه طول دوره‌های بیمار کوتاه میشود، هنوز تخمدان‌ها تخمک آزاد می‌کنند و به تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌پردازند. اما در جراحی‌هایی که تخمدان و رحم از بدن خارج میشود (هیسترکتومی کامل و اوفورکتومی دوطرفه) یائسگی فوری رخ می‌دهد.
• شیمی‌درمانی و پرتودرمانی: این روش‌ها که برای درمان سرطان بکار می‌روند می‌توانند منجر‌به یائسگی شوند و علائمی مانند احساس گرگرفتگی را اندکی پس از دوره درمان ایجاد کنند. توقف پریود (و باروری) پس از شیمی‌درمانی، دائمی نیست به این ترتیب بهتر است از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده شود.
• ناتوانی اولیه تخمدان: برخی از زنان قبل از ۴۰ سالگی یائسه می‌شوند که به این وضعیت یائسگی زودرس گفته میشود. یائسگی از ناتوانی اولیه تخمدان برای تولید کافی هورمون‌های تولیدمثل ناشی میشود که این امر به عوامل ژنتیکی یا بیماری خود ایمنی مربوط است.
علائم یائسگی
زنان در ماه‌ها یا سال‌های منتهی‌به یائسگی (یائسگی زودرس) علائم و نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند:
• پریود نامنظم
• خشکی واژن
• احساس گرگرفتگی
• غم و اندوه
• عرق شبانه
• اختلالات خواب
• تغییرات خلق‌و‌خو
• افزایش وزن و کند شدن متابولیسم بدن
• خشکی پوست و نازک شدن مو
• تغییرات سینه
علائم یائسگی از قبیل تغییرات این دوره در زنان مختلف متفاوت است. به احتمال زیاد این افراد پریودهای نامنظمی خواهند داشت که در نهایت قطع می‌شوند. از دست دادن چند دوره پریود در یائسگی شایع و قابل پیش‌بینی است. گاهی اوقات دوره‌های پریود به‌صورت یک ماه در میان رخ می‌دهد، یا آنکه چند ماه طول می‌کشد سپس دوره بعدی شروع میشود. معمولا فاصله بین دوره‌ها کوتاه میشود، اما علیرغم نامنظم بودن پریود احتمال بارداری وجود دارد.
عوارض یائسگی
پس از یائسگی ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها افزایش می‌یابد. این موارد عبارتند از:
• بیماری‌های قلبی‌عروقی :با کاهش سطح هورمون استروژن، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی افزایش می‌یابد. بیماری قلبی یکی از دلایل اصلی مرگ‌و‌میر در زنان و مردان است.
• پوکی استخوان: یائسگی باعث ضعیف و پوک شدن استخوان‌ها میشود که ریسک شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. در سال‌های اولیه یائسگی به سرعت از تراکم استخوان کاسته میشود و ریسک پوک شدن استخوان افزایش می‌یابد. زنان یائسه که دچار پوکی استخوان شده‌اند بیشتر مستعد شکستگی ستون‌فقرات، مچ، و ران هستند.
• بی‌اختیاری ادرار: در پی کاهش انعطاف واژن و رحم، بیمار دچار فوریت ادرار، ادرار ناگهانی، و تکرار ادرار میشود. بی‌اختیاری ادرار در پی خندیدن، عطسه، سرفه، یا برداشتن اجسام سنگین تشدید میشود. این افراد دچار عفونت مجاری ادرار می‌شوند.
• فعالیت جنسی: خشکی واژن که به علت کاهش رطوبت و از دست دادن انعطاف‌پذیری رخ می‌دهد می‌تواند منجزبه درد و خونریزی خفیف در فعالیت جنسی شود. کاهش حساسیت اندام جنسی از میل به داشتن فعالیت جنسی می‌کاهد.
• افزایش وزن: تعداد زیادی از زنان به علت کند شدن متابولیسم بدن در دوره ورود به یائسگی و بعد از آن دچار اضافه وزن می‌شوند.
تشخیص یائسگی
برخی از علائم و نشانه‌های یائسگی برای تشخیص شروع آن کافی است. اگر نامنظم بودن پریود یا احساس گرگرفتگی باعث نگرانی فرد شده باشد بهتر است به پزشک مراجعه کند. در برخی موارد، انجام ارزیابی‌های بیشتر پیشنهاد میشود. معمولا انجام آزمایش برای تشخیص یائسگی ضروری نیست. اما در برخی موارد خاص، پزشک انجام آزمایش خون را برای بررسی سطح موارد زیر ضروری می‌داند.
• هرمون محرک فولیکول (FSH)و هورمون استروژن، زیرا در یائسگی سطح هورمون محرک فولیکول افزایش و سطح هورمون استروژن کاهش می‌یابد.
• هورمون محرک تیروئید(TSH)، زیرا کم‌کاری تیروئید می‌تواند علائمی شبیه علائم یائسگی ایجاد کند.
می‌توان با کمک برخی از تست‌های خانگی موجود، سطح هورمون محرک فولیکول را مشخص کرد. این تست‌ها می‌توانند اطلاعاتی را در خصوص افزایش سطح هورمون محرک فولیکول در یائسگی و قبل از آن در اختیار فرد قرار دهند. اما از آنجایی که سطح این هورمون در سیکل پریود افزایش می‌یابد و افت می‌کند، تست‌های خانگی نمی‌توانند به‌طور دقیق نشان دهند که فرد در مرحله یائسگی قرار دارد.
درمان یائسگی
یائسگی به هیچگونه درمانی نیاز ندارد. درمان‌های موجود بر تسکین علائم و نشانه‌های یائسگی و پیشگیری یا مدیریت بیماری‌های مزمنی که همراه با یائسگی بروز می‌کنند، تمرکز دارند. این روش‌های درمانی به شرح زیر می‌باشند:
هورمون‌درمانی
استروژن‌درمانی، مفیدترین گزینه درمانی برای تسکین گرگرفتگی ناشی از یائسگی است. پزشک براساس پیشینه پزشکی فردی و خانوادگی بیمار، دوز پایین استروژن را در کوتاه‌ترین بازه زمانی برای بیمار تجویز می‌کند تا علائم او تسکین بیابند. اگر بیمار عمل جراحی تخلیه رحم را انجام نداده باشد، علاوه بر استروژن به پروژسترون نیز نیاز خواهد داشت. استروژن از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. استفاده بلندمدت از هورمون‌درمانی با ریسک ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی و سرطان سینه همراه است، اما شروع هورمون‌درمانی در نزدیکی دوران یائسگی برای برخی زنان مفید است. پزشک در خصوص مزایا و خطرات هورمون‌درمانی و مناسب بودن آن برای بیمار، به او مشاوره می‌دهد.
استروژن و اژینال
برای درمان خشکی واژن می‌توان به‌طور مستقیم استروژن را در قالب پماد یا قرص به درون واژن تزریق کرد. در این حالت مقدار کمی استروژن وارد واژن شده که توسط بافت‌های آن جذب میشود، که باعث رفع خشکی واژن، از بین بردن درد در هنگام روابط جنسی، و برخی از علائم مجاری ادراری میشود.
تجویز دوز پایین داروهای ضد افسردگی
برخی از داروهایی مهارکننده‌های باز جذب سروتونین نام دارند می‌تواند به کاهش احساس گرگرفتگی کمک کنند. مصرف دوز پایین داروهای ضدافسردگی در افرادی که به خاطر مشکلات مربوط به سلامت نمی‌توانند استروژن دریافت کنند و به خاطر اختلالات خلق‌و‌خو به داروهای ضدافسردگی نیاز دارند، بسیار مفید است.
گاباپنتین (نئورونتین، گرایسی و سایر داروها)
تحقیقات نشان داده که گاباپنتین برای درمان صرع مفید است، این دارو می‌تواند به کاهش گرگرفتگی کمک کند. مصرف این دارو در زنانی که نمی‌توانند از استروژن استفاده کنند و زنانی که دچار گرگرفتگی شبانه می‌شوند بسیار مفید است.
کلونیدین (کاتاپرس، کاپوی،و سایر داروها)
از داروی کلونیدین برای درمان پرفشاری خون استفاده میشود اما می‌تواند در درمان گرگرفتگی نیز مفید باشد.
داروها برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان
پزشک با توجه به نیازهای فرد، به‌منظور پیشگیری یا درمان برخی داروها را برای پوکی استخوان تجویز می‌کند. برخی از داروها به کاهش پوکی استخوان و خطر شکستگی آن کمک می‌کنند، گاهی اوقات پزشک مصرف مکمل‌های ویتامین دی را برای تقویت استخوان تجویز می‌کند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
خوشبختانه اکثر علائم و نشانه‌های یائسگی موقت هستند. با رعایت موارد زیر می‌توان این علائم را کاهش داد یا از ایجاد آنها جلوگیری کرد:
• برای کاهش احساس گرگرفتگی خود را خنک کنید.
• خواب کافی داشته باشید.
• تکنیک‌های آرام‌سازی بدن را انجام دهید.
• عضلات کف لگن خود را تقویت کنید. تمرینات لگن می‌توانند برخی از انواع بی‌اختیاری ادرار را بهبود ببخشند.
• رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
• به‌طور منظم ورزش کنید.
