بی اختیاری ادرار در زنان:علت و درمان

بی اختیاری ادرار (UI) عدم کنترل بر روی مثانه است. علائم بی اختیاری ادرار در زنان می‌توانند از نشت خفیف ادرار تا خیس کردن غیر قابل کنترل متغیر باشند. بی اختیاری ادرار ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما احتمال آن با بالا رفتن سن بیشتر می‌شود. زنان دو برابر بیشتر از مردان این بیماری را تجربه می‌کنند. بیشتر مشکلات مربوط به کنترل ادرار زمانی اتفاق می‌افتند که عضلات خیلی ضعیف یا خیلی فعال باشند. چاقی و استعمال دخانیات هر دو فاکتورهای خطری برای بی اختیاری ادرار می‌باشند. بی اختیاری ادرار یک مشکل قابل درمان است. برای یافتن درمانی که ریشه‌ی این مشکل را حل کند، نیاز است که با یک پزشک صحبت و مشاوره کنید.
بی اختیاری ادرار تنها یک مشکل پزشکی نیست. این بیماری می‌تواند بر زندگی احساسی، روانی و اجتماعی نیز اثر بگذارد. بسیاری از افرادی که دارای بی اختیاری ادرار هستند، از انجام فعالیت‌های روزمره ترس دارند. آنها نمی‌خواهند که در فاصله‌ی دور از توالت‌ها قرار بگیرند. بی اختیاری ادرار می‌تواند جلوی لذت بردن افراد را بگیرد. درمان این بیماری به نوع مشکل بستگی داشته و با توجه به سبک زندگی فرد مناسب‌ترین گزینه انتخاب می‌شود. درمان می‌تواند شامل ورزش‌های ساده، دارو، تجهیزات مخصوص یا روش‌هایی باشد که توسط متخصص زنان و زایمان معرفی می‌شوند.

دلایل بی اختیاری ادرار در زنان

برخی مسائلی که می‌توانند خطر بروز بی اختیاری ادرار در زنان را بالا ببرند شامل موارد زیر می‌باشند:

•  بارداری و زایمان طبیعی
•  چاقی
•  سابقه‌ی خانوادگی بی اختیاری ادرار
•  بالا رفتن سن، با اینکه بی اختیاری ادرار یک بخش اجتناب ناپذیر از بالا رفتن سن نیست.

انواع

انواع متعددی از بی اختیاری ادرار در زنان وجود دارند که شامل موارد زیر می‌باشند:

بی اختیاری استرسی

زمانی که ادرار در زمان تحت فشار قرار گرفتن مثانه نشت کند برای مثال هنگامی که بیمار سرفه یا عطسه کند. بی اختیاری استرسی معمولاً نتیجه‌ی ضعیف شدن یا آسیب دیدن عضلات مورد استفاده برای جلوگیری از ادرار کردن مانند عضلات کف لگن و تنگ کننده‌ی مجرای ادرار می‌باشد.

بی اختیاری فوریتی

زمانی که ادرار هنگامی نشت کند که بیمار نیاز فوری و ناگهانی به دفع ادرار داشته باشد. یا در صورتی که کمی بعد از این فوریت ادرار نشت نماید. این نوع بی اختیاری ادرار در زنان معمولاً نتیجه‌ی فعالیت بیش از حد عضله‌های دندانی است که مثانه را کنترل می‌نمایند.

بی اختیاری سرریزی (احتباس مزمن ادرار)

زمانی که بیمار قادر به دفع کامل ادرار نبوده و در نتیجه نشت مکرر ادرار اتفاق بیفتد. بی اختیاری سرریزی معمولاً به دلیل وجود مانع یا انسداد در مثانه اتفاق می‌افتد که از تخلیه‌ی کامل آن جلوگیری می‌کنند.

بی اختیاری کامل

زمانی که مثانه‌ی فرد بیمار توانایی ذخیره‌ی ادرار را نداشته و او را مجبور کند تا مکرراً دفع ادرار کرده یا موجب نشت ادرار در او شود. بی اختیاری کامل ممکن است به دلیل وجود مشکلی مادرزادی در مثانه، آسیب به ستون فقرات یا فیستول مثانه باشد. همچنین محتمل است که فردی ترکیبی از بی اختیاری استرسی و بی اختیاری فوریتی را با هم داشته باشد.

تشخیص

روش‌ها برای تشخیص بی اختیاری ادرار در زنان شامل موارد زیر می‌باشند:

• وضعیت روزانه‌ی مثانه: پزشک ممکن است از شخص بخواهد تا مقدار مایعات نوشیده شده، زمان ادرار کردن، مقدار ادرار تولید شده و تعداد دفعات بی اختیاری را ثبت کند.
•  معاینه‌ی بدنی: پزشک ممکن است واژن را معاینه کرده و قدرت عضلات کف لگن را چک کند.
•  آزمایش ادرار: برای بررسی نشانه‌های عفونت و موارد غیر نرمال
•  آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی عفونت کلیه انجام می‌شود.
•  اندازه‌های postvoid residual) PVR): مقدار ادرار باقی مانده در مثانه پس از دفع ادرار را اندازه می‌گیرد.
•  تست استرس: از بیمار خواسته می‌شود تا فشاری ناگهانی را وارد کند. در همین زمان پزشک نشت ادرار را بررسی می‌کند.
•  آزمایش یورودینامیک: مقدار فشاری که مثانه و عضله‌ی تنگ کننده‌ی ادرار می‌توانند تحمل کنند را اندازه می‌گیرد.
•  سیستوگرام: روش اشعه‌ی ایکس برای مشاهده‌ی مثانه می‌باشد.
•  وارد کردن سیستوسکوپ (لوله‌ای باریک با یک لنز در انتهای آن) به مجرای ادرار: به این صورت پزشک می‌تواند موارد غیر طبیعی در مخزن ادرار را مشاهده کند.
• سونوگرافی لگنی: نیز یک گزینه‌ی دیگر برای تشخیص بی اختیاری ادرار در زنان است.

درمان بی اختیاری ادرار در زنان

تغییر سبک زندگی

ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی بیمار می‌تواند به علائم نشت ادرار کمک کند. اگر بیمار چاق است یا اضافه وزن دارد، باید با پزشک درباره‌ی استراتژی‌های کاهش وزن صحبت کند. در افرادی که چاق هستند یا اضافه وزن دارند، کاهش وزن می‌تواند به کاهش نشت ادرار کمک کند. اگر بیماری مقادیر خیلی زیادی از مایعات می‌نوشد، ممکن است دریابد که کم کردن مایعات می‌تواند نشت ادرار او را کاهش دهد. یک توصیه در این مورد، نوشیدن مقادیر کم مایعات در فواصل منظم در طول روز است (به جای نوشیدن مقدار زیاد به صورت یکباره).پزشک همچنین کاهش نوشابه‌های گازدار و کافئین دار را برای درمان بی اختیاری ادرار در زنان به بیماران توصیه می‌کند. این روش می‌تواند به کاهش فوریت و نشت ادرار در طول روز کمک کند. یبوست می‌تواند بی اختیاری ادرار را بدتر کند. افزایش مقدار فیبر در رژیم غذایی به اندازه‌ی 30 گرم در هر روز، می‌تواند از بروز یبوست جلوگیری نماید.

تمرینات مثانه

تمرینات مثانه به شخص کمک می‌کنند تا با تمرین دادن مثانه‌ی خود به نگهداشتن ادرار بیشتر، از تکرار دفع ادرار جلوگیری کند. تمرین مثانه دارای دو جزء است: رفتن به دستشویی طبق برنامه و در زمانی که فرد بیدار است، و استفاده از استراتژی‌هایی برای کنترل فوریت ناگهانی.

ورزش‌های ماهیچه‌ی لگن

ورزش‌های عضله‌ی لگنی، که همچنین به نام ورزش کگل نیز شناخته می‌شود، عضلات درگیر در کنترل ادرار در زنان را قوی می‌سازد. (انجام این تمرینات طبق برنامه‌ای منظم به قوی کردن عضلات استفاده شده برای پشتیبانی از مجرای ادرار کمک کرده و از نشت به دلیل بی اختیاری استرسی (به دلیل سرفه کردن، خندیدن، عطسه کردن) جلوگیری می‌کند). همچنین اگر بیمار دارای فوریت برای ادرار کردن است، می‌تواند این تمرینات را برای کمک به کنترل موقت این فوریت به کار بگیرد.

دارو درمانی

اگر بیمار علی‌رغم تمرینات اولیه برای بی اختیاری فوری، هنوز علائم بی اختیاری ادرار را داشت، می‌تواند گزینه‌های دیگر از قبیل دارو درمانی را مدنظر قرار دهد. داروهای زیر برای درمان بی اختیاری ادرار استفاده می‌شوند:

•  آنتی کولینرژیک: مثانه‌های خیلی فعال را آرام کرده و ممکن است به بیماران دارای بی اختیاری ادرار کمک کند.
• استروژن موضعی: می‌تواند بافت موجود در مجرای ادرار و ناحیه‌ی واژن را تقویت کرده و برخی از علائم بی اختیاری ادرار را کاهش دهد.
• ایمپرمین (Tofranil): یک داروی ضد افسردگی سه حلقه‌ای

اگر داروها برای بهبود علائم بیماری کافی نبودند، گزینه‌های دیگری برای درمان وجود دارند که شخص می‌تواند با پزشک درباره‌ی آنها مشورت کند.

بوتاکس

سم بوتولینوم A، که به نام بوتاکس نیز شناخته می‌شود، یک سم تولید شده توسط نوعی باکتری است که به صورت موقت ماهیچه‌ها را فلج می‌کند. مطالعاتی بر روی استفاده از تزریقات بوتاکس در مثانه به عنوان درمان بی اختیاری ادرار برای افرادی که به دیگر درمان‌ها پاسخ نداده اند، انجام شده است. تأثیر استفاده از بوتاکس در کاهش نشت ادرار به اندازه‌ی داروهای خوراکی است و به طور کلی بی اختیاری ادرار را کاهش می‌دهد. کاهش در نشت ادرار با استفاده از بوتاکس، می‌تواند شش ماه یا بیشتر دوام داشته باشد.

تحریک عصبی دهلیزی زیر پوستی

 

 این درمان شامل قرار دادن یک سوزن به باریکی مو (مانند طب سوزنی) در عصب نزدیک قوزک پا می‌باشد. این عصب به اعصاب موجود در قسمت پایین کمر متصل اند که مثانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. سوزن به وسیله‌ی کوچکی متصل است که پالس‌های الکتریکی را به عصب می‌فرستد. این درمان، دردناک نیست. این درمان یک بار در هر دوازده هفته در مطب یک پزشک انجام می‌شود، و اگر نیاز باشد، برای باقی ماندن اثر آن، به صورت ماهیانه تکرار می‌شود.

مدولاسیون عصب ساکارال

تحریک کننده‌ی عصب ساکارال (SNS) وسیله‌ای، تقریباً به اندازه‌ی یک پیس‌میکر است، که می‌تواند با عمل جراحی جایگذاری شود. این وسیله زیر پوست قسمت بالایی باسن قرار داده شده و با سیم‌هایی به عصب ساکارال در قسمت پایین کمر متصل است. این وسیله پالس‌هایی الکتریکی را به عصب ساکارال می‌فرستند که به نظر می‌رسد می‌توانند به افراد دارای علائم شدید بی اختیاری، فوریت، تکرر و احتباس ادرار، که به دیگر درمان‌ها پاسخ نداده اند، کمک کنند.

جراحی

جراحی گزینه‌ای است که در صورت مؤثر نبودن دیگر گزینه‌ها به کار می‌آید. زنانی که برای داشتن فرزند برنامه‌ریزی می‌کنند باید به طور کامل درباره‌ی این گزینه با پزشک خود مشورت نمایند.

•  روش‌های زنجیری: یک حلقه به زیر گردن مثانه جایگذاری می‌شود تا به پشتیبانی از مجرای ادرار و توقف نشت و بی اختیاری ادرار کمک کند.
•  کولپو ساسپنشن: در این روش، گردن مثانه بالا کشیده می‌شود. این روش می‌تواند به افراد مبتلا به بی اختیاری استرسی کمک کند.
•  یک عضله (دریچه) تنگ کننده‌ی مصنوعی می‌تواند وارد شود تا از جریان یافتن ادرار از مثانه به مجرای ادرار جلوگیری کند.

کاتتر ادرار و پد جاذب نیز دیگر گزینه‌ها هستند.