مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی حاملگی؛ علت، علائم و درمان

پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی وضعیتی است که تنها در طی بارداری رخ می‌دهد. برخی از علائم مسمومیت بارداری ممکن است شامل بالا رفتن فشارخون و وجود پروتئین در ادرار باشند که بعد از هفته‌ی 20 ام بارداری ایجاد می‌شوند. پرفشاری خون در بارداری اغلب جدا از مسمومیت بارداری است. اگر چه بالا رفتن فشارخون در حین بارداری لزوماً دلیل بر بروز مسمومیت بارداری نمی‌باشد، اما ممکن است نشانه‌ی مشکلی دیگر باشد. در صورت مشاهده علائمی مانند دوبینی و تاری دید، سردردهای شدید، درد شکم و یا کم شدن دفعات ادرار، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی) ممکن است بدون هیچ علائمی بروز کند اما می‌تواند برای شما و کودکتان بسیار خطرناک باشد. متخصص زنان و زایمان در هر معاینه‌ی بارداری، وضعیت شما را با گرفتن فشارخونتان بررسی می‌کند و اگر فشارخونتان بالا باشد انجام آزمایش ادرار را برای وجود پروتئین در آن توصیه می‌کند. مسمومیت بارداری در اکثر مواقع در طی سه‌ ماهه‌ی سوم بارداری رخ می‌دهد، اما می‌تواند در هر زمانی، در نیمه‌ی دوم بارداری، در حین زایمان یا حتی تا شش هفته بعد از زایمان نیز بروز کند. این بیماری می‌تواند به‌ سرعت شدت بگیرد یا به‌ کندی پیشرفت کند. در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند منجر به بروز مشکلات خطرناکی برای سلامتی شما و کودکتان گردد. درمان این بیماری به میزان نزدیک بودن زمان زایمان بستگی دارد. اگر به تاریخ زایمان نزدیک باشید و کودکتان رشد کافی داشته باشد، [shortcode-variables slug=”about”] می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن زایمان را انجام دهد.

علل

علت دقیق مسمومیت حاملگی و اکلامپسی ( ناشی از عدم عملکرد مناسب جفت) مشخص نیست. اگر چه برخی از محققان اعتقاد دارند که تغذیه‌ی نامناسب یا چربی بالای بدن می‌توانند از علت‌های بروز این بیماری باشند. جریان خون ناکافی به رحم نیز می‌تواند علت مسمومیت بارداری باشد. عوامل ژنتیکی نیز در بروز این مشکل نقش دارند.

عوامل خطر

عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به مسمومیت حاملگی را افزایش دهند:

•  بارداری اول
•  سابقه‌ی قبلی ابتلا به فشارخون بارداری یا پره اکلامپسی
•  زنانی که خواهر و مادرشان دچار مسمومیت حاملگی شده‌اند.
•  بارداری چند قلویی
•  زنان سنین کمتر از 20 سال یا بالاتر از 40 سال
•  زنانی که قبل از بارداری دچار فشارخون بالا یا بیماری‌های کلیوی بوده‌اند.
•  زنانی که دچار چاقی باشند و BMI (توده بدنی) آن‌ها 30 یا بالاتر است.

علائم مسمومیت بارداری

مسمومیت بارداری خفیف

بالا بودن فشارخون، جمع شدن آب زیر پوست (ورم) و وجود پروتئین در ادرار.

مسمومیت بارداری شدید

سردرد، تاری دید، ناتوانی در تحمل نور و روشنایی، حالت تهوع و استفراغ، ادرار کم، درد در سمت بالای شکم، کوتاه شدن تنفس و زود کبود شدن بدن.

مشکلات ناشی از مسمومیت بارداری

اگر پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی در اسرع وقت و به‌ خوبی درمان نشود، می‌تواند مشکلات جدی را برای مادر مانند نارسایی کبدی یا کلیوی و بیماری‌های قلبی در آینده در پی داشته باشد. این مشکل همچنین ممکن است منجر به بروز شرایط و بیماری‌های خطرناکی شود، ازجمله:

•  تشنج بارداری (Eclampsia)، این عارضه، شکل شدیدی از مسمومیت حاملگی می‌باشد که منجر به تشنج در مادر می‌شود.
•  سندرم هلپ (خون‌کافت، همولیسیس، کاهش تعداد پلاکت‌های خون)، این وضعیت شرایط ست که معمولاً در اواخر بارداری رخ می‌دهد که روی تفکیک گلبول‌های قرمز خون، لخته شدن خون و عملکرد کبد برای مادر باردار تأثیرگذار خواهد بود.
•  مسمومیت بارداری می‌تواند از رسیدن خون کافی به جفت جلوگیری کند. اگر خون کافی به جفت نرسد، جنین اکسیژن و غذای کافی دریافت نخواهد کرد. این امر منجر به دنیا آمدن کودک کم‌ وزن می‌شود. البته در اکثر موارد اگر مسمومیت حاملگی در معاینات منظم بارداری، به‌ موقع تشخیص داده و درمان شود، مادران می‌توانند کودکی سالم به دنیا بیاورند.

تشخیص

پزشک متخصص فشارخون و ادرار مادر را بررسی و آزمایش می‌کند. اگر فشارخون مادر بالا رفته باشد و پروتئین در ادرار او دیده شود، پزشک مسمومیت حاملگی را در مادر تشخیص می‌دهد. حتی اگر پروتئین در ادرار بیمار وجود نداشته باشد، پزشک با مشاهده‌ی فشارخون بالا می‌تواند انجام آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند.

فشارخون بالا

اگر عدد سسیستولیک بیمار 140 یا بیشتر باشد (بالاترین عدد) یا عدد دیاستولیک او 90 یا بیشتر باشد (پایین‌ترین عدد)، فشارخون بیمار بالا محسوب می‌شود. از آنجایی‌ که فشارخون می‌تواند در طی روز بالا و پایین برود، برای تائید بالا بودن مداوم فشارخون، باید بیشتر از یک‌ بار فشارخون بیمار گرفته شود.

وجود پروتئین در ادرار

پزشک متخصص همچنین نمونه‌ای از پروتئین را آزمایش می‌کند. اگر این آزمایش اولیه نشان دهد که پروتئین در ادرار مادر وجود دارد، ممکن است از او بخواهد که در طی 24 ساعت ادرار خود را جمع کند تا بتواند آن را در وقتی دیگر آزمایش کند. این دقیق‌ترین آزمایش برای وجود پروتئین است. نتیجه‌ی 300 میلی‌گرم پروتئین در نمونه ادرار 24 ساعته نشانه‌ای از مسمومیت بارداری می‌باشد.

نسبت پروتئین به کراتینین

آزمایش ادرار دیگر برای تشخیص مسمومیت در بارداری، نسبت پروتئین به کراتینین نام دارد (کراتینین یک محصول زائدی است که کلیه‌ها آن را فیلتر کنند). در این آزمایش از یک نمونه‌ی تصادفی استفاده می‌شود، بنابراین انجام آن آسان‌تر از آزمایش ادرار 24 ساعته می‌باشد و گاهی اوقات به‌ عنوان جایگزین این آزمایش انجام می‌شود. اگر نتیجه‌ی آزمایش نسبت پروتئین به کراتینین بیمار حداقل 0.3 میلی‌گرم در هر دسی میلی‌لیتر (mg/Dl) باشد، می‌تواند نشانه‌ای از مسمومیت حاملگی باشد.

درمان مسمومیت بارداری

تنها راه درمان مسمومیت حاملگی یا اکلامپسی، به دنیا آوردن کودک است. پزشک متخصص بر اساس سن جنین، وضعیت جنین در رحم مادر و میزان شدت مسمومیت بارداری مادر، درباره‌ی زمان زایمان با بیمار صحبت خواهد کرد.

در صورتی‌ که کودک رشد کافی کرده باشد

معمولاً در حدود هفته‌ی 37 ام بارداری با بعد از آن، پزشک می‌تواند اقدام به زایمان القایی یا سزارین کند. این کار باعث جلوگیری از بدتر شدن مسمومیت حاملگی می‌شود.

اگر کودک به زمان وضع حمل نزدیک نباشد

بیمار و پزشک می‌توانند مسمومیت حاملگی را درمان کنند تا زمانی که کودک به رشد کافی برای سلامت به دنیا آمدن برسد. هر چه زمان به دنیا آمدن کودک به زمان مقرر شده برای زایمان مادر نزدیک‌تر باشد، برای کودک بهتر خواهد بود.

مسمومیت بارداری متوسط

اگر مادر دچار مسمومیت در بارداری خفیف یا متوسط باشد (همچنین آن را به‌ عنوان پره کلامپسی با و بدون علائم شدید می‌شناسند) پزشک ممکن است درمان‌های زیر را تجویز کند:

•  استراحت مطلق در خانه و یا در بیمارستان، از بیمار خواسته می‌شود که بیشتر به پهلوی چپ دراز بکشد و استراحت کند.
•  نظارت دقیق قلب جنین و انجام سونوگرافی‌های مکرر
•  داروهایی برای کاهش فشارخون مادر
•  انجام آزمایش خون و ادرار

همچنین ممکن است پزشک متخصص به بیمار توصیه کند که برای بررسی و کنترل دقیق‌تر، در بیمارستان بماند. در بیمارستان به بیمار این داروها را خواهند داد:

•  دارویی برای کمک به پیشگیری از تشنج، پایین آوردن فشارخون و جلوگیری از بروز مشکلاتی دیگر
•  تزریق داروهای آستروئیدی برای کمک به رشد سریع‌تر ریه‌ها
•  برای جلوگیری از بروز تشنج‌های مربوط به مسمومیت حاملگی، می‌توانند منیزیم را از طریق رگ تزریق کنند.
•  برای کنترل فشارخون بسیار بالا می‌توانند از هیدرالازین یا داروی ضد فشارخون دیگری استفاده کنند.
•  کنترل مصرف مایعات و تخلیه‌ی ادرار

مسمومیت بارداری شدید

در موارد مسمومیت بارداری شدید، ممکن است نیاز باشد که کودک فوراً به دنیا بیاید حتی اگر مادر به زمان تعیین شده برای زایمان نزدیک نباشد. بعد از زایمان، نشانه‌ها و علائم مسمومیت حاملگی باید در طی 1 تا 6 هفته برطرف شوند.

پیشگیری

در حال حاضر، هیچ راهی برای پیشگیری از مسمومیت حاملگی وجود ندارد. برخی از عوامل سهیم در بالا رفتن فشارخون را می‌توان کنترل کرد و برخی را نمی‌توان تحت کنترل درآورد. برای این کار باید از دستورالعمل‌هایی که پزشک درباره‌ی رژیم غذایی و ورزش به شما می دهد پیروی کنید.

•  از نمک بسیار کمی در غذا استفاده کنید یا اصلا استفاده نکنید.
•  روزانه 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.
•  از مصرف زیاد غذاهای سرخ کردنی و فست فودها پرهیز کنید.
•  استراحت کافی داشته باشید.
•  به‌ طور منظم ورزش کنید.
•  در طی روز چندین بار کف پاهای خود را بالا نگه‌ دارید.
•  از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار خودداری کنید.
•  پزشک ممکن است مصرف داروهای تجویزی و مکمل‌های دیگری را به مادر توصیه کند.