لقاح مصنوعی و بارداری به روش IUI؛ مزایا و عوارض

تلقيح داخل رحمي اسپرم یا آی یو آی- نوعی تلقیح مصنوعی- فرآیندی برای درمان نازایی است.

در آی یو آی، در زمانی که تخمک گذاری در بدن زن انجام می‌شود و تخمدان یک یا دو تخم آزاد می‌کند، اسپرم شسته شده و تقویت شده مستقیما در داخل رحم زن قرار داده می‌شود تا توسط تخم‌های آزاد شده بارور شود. در روش‌های قدیمی لقاح مصنوعی، اسپرم را در واژن قرار می‌دادند. هرچند این کار راحت‌تر بود اما درصد موفقیت آن از روش‌های جدید کمتر بود.

فردی که تلقیح داخل رحمی انجام می‌دهد امیدوار است که اسپرم در لوله‌ی فالوپ شناور شده، یکی از تخم‌های آزاد شده را بارور کرده و منجر به بارداری طبیعی شود. انجام آی یو آی، با توجه به علت نازایی، ممکن است با سیکل قاعدگی فرد یا یا داروهای باروری هماهنگ شود.

آی یو آی به بارداری و بچه دار شدن کمک می‌کند، مخصوصا اگر فرد به نازایی مبتلا باشد. قبل از تلقیح داخل رحمی اسپرم، باید به  [shortcode-variables slug=”about”]مراجعه کرده و مراحل قبل از آی یو آی را بگذرانید. در این مرحله پزشک معایناتی انجام می‌دهد تا از سلامت کلی شما اطمینان حاصل کند. متخصص زنان و زایمان سطح هورمون‌های شما را بررسی می‌کند تا از طبیعی بودن سطح هورمون‌ها اطمینان یافته و رحم شما را معاینه می‌کند تا ببیند که رحم توانایی بارداری دارد یا خیر. و سپس مراحل بعدی انجام می‌شوند. زمانی که می‌خواهید باردار شوید باید یک سبک زندگی سالم داشته باشید. برای افزایش احتمال بارداری موفق، باید وزن سالمی داشته باشید. اگر نیاز به مصرف مولتی ویتامین یا ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود دارید، قبل از انجام آی یو آی با پزشک مشورت کنید.

کاربردهای روش IUI

توانایی زوجین برای باردار شدن به عوامل زیادی بستگی دارد. تلقیح داخل رحمی معمولا برای افرادی استفاده می‌شود که دارای شرایط زیر هستند:

اسپرم اهدایی دارند

آی یو آی رایج‌ترین روش بارداری برای زنانی است که باید از اسپرم اهدایی برای بارداری استفاده کنند. نمونه‌هایی از اسپرم اهدایی منجمد از آزمایشگاه‌های مجاز گرفته شده و قبل از انجام آی یو آی، گرم شده و از حالت انجماد خارج می‌شود.

نازایی بدون دلیل

آی یو آی اولین روش درمان برای نازایی بدون دلیل است که معمولا با همزمان با مصرف داروهای تحریک تخمک گذاری انجام می‌شود.

نازایی ناشی از اندومتریوز

در نازایی  ناشی از اندومتریوز معمولا اولین روش درمان استفاده از داروهایی برای تولید تخم‌های با کیفیت به همراه آی یو آی است.

ناباروری خفیف اسپرم

بررسی سمن مرد، که یکی از اولین قدم‌ها در بررسی علت ناباروری است، نشان دهنده‌ی غلظت کمتر از حد طبیعی اسپرم، حرکت ضعیف اسپرم (جنبندگی اسپرم)، یا ناهنجاری شکل و اندازه‌ی اسپرم (ریخت شناسی) خواهد بود. آی یو آی بر برخی از این مشکلات غلبه خواهد کرد زیرا آماده سازی اسپرم برای آی یو آی به جداسازی اسپرم‌های جنبنده و طبیعی از اسپرم‌هایی که کیفیت خوبی ندارند کمک می‌کند.

ناباروری ناشی از ضخامت گردن رحم

گردن رحم، که در قسمت پایین و انتهای رحم قرار دارد، یک شکاف بین واژن و رحم است. ترشحات گردن رحم در زمان تخمک گذاری باعث ایجاد فضای مناسبی برای اسپرم می‌شود تا اسپرم بتواند از واژن به لوله‌‌های فالوپ رود. اما اگر مخاط گردن رحم خیلی ضخیم باشد، مانع حرکت اسپرم می‌شود. آی یو آی از گردن رحم عبور کرده و اسپرم را مستقیما به رحم می‌برد و در نتیجه تعداد اسپرم‌هایی که می‌توانند تخم‌های موجود را بارور کنند افزایش می‌یابد.

حساسیت به سمن

در موارد نادر، زن به پروتئین‌های موجود در سمن همسرش حساسیت دارد. وارد شدن سمن به درون واژن باعث قرمزی، سوزش، و تورم محلی که سمن با پوست تماس پیدا می‌کند، می‌شود. اگر حساسیت زن شدید باشد، استفاده از آی یو آی مفید خواهد بود زیرا در آی یو آی، قبل از ورود اسپرم، بسیاری از پروتئین‌های موجود در سمن جدا شده‌اند.

اقدامات قبل از آی یو آی 

تلقیح درون رحمی شامل هماهنگ سازی دقیق قبل از انجام فرآیند تلقیح است:

آماده سازی نمونه سمن

مرد نمونه‌ای از سمن خود را در مطب دکتر آماده کرده، یا شیشه‌ای از اسپرم‌های اهدایی منجمد گرم شده و آماده می‌شود. از آنجا که وجود اجزایی بجز اسپرم در سمن باعث واکنش بدن زن و ایجاد مشکل در باروری می‌شود، ابتدا سمن شسته شده و اسپرم طبیعی و فعال از اسپرم‌های بی کیفیت و دیگر اجزا جدا می‌شوند. اگر مقدار کمی اسپرم سالم و با غلظت بالا استفاده شود، شانس بارداری افزایش می‌یابد.

نظارت بر تخمک گذاری

از آنجا که زمان انجام آی یو آی از اهمیت زیادی برخوردار است، نظارت بر علائم نزدیک شدن زمان تخمک گذاری نیز بسیار مهم می‌باشد. برای این کار، زن از یک کیت تخمک گذاری مبتنی بر ادرار در خانه استفاده می‌کند. کیت تخمک گذاری مبتنی بر ادرار نشان می‌دهد که بدن زن چه زمانی  surge تولید کرده یا هورمون جسم زرد تخمدان را ترشح می‌کند. یا از یک روش تصویربرداری که توسط آن پزشک می‌تواند تخمدان‌های زن و رشد تخم‌ها (سونوگرافی ترانس واژینال) را مشاهده کند استفاده می‌شود. همچنین ممکن است هورمون اچ‌ سی‌جی یا گنادوتروپین جفتی انسان به زن تزریق شود تا تخمک‌های او همزمان یک یا چند تخم تولید کنند.

تعیین زمان مناسب

در اکثر موارد، آی یو آی یک یا دو روز پس از تخمک گذاری انجام می‌شود. پزشک باید برای انجام آی یو آی در زن برنامه ریزی کند.

فرآیند درمان

مراجعه برای انجام تلقیح مصنوعی بین 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و معمولا در مطب پزشک یا کلینیک انجام می‌شود. فرآیند درمان با آی یو آی بین یک تا دو دقیقه طول می‌کشد و نیاز به دارو یا مسکن ندارد. پزشک عمل آی یو آی را انجام می‌دهد.

زن روی تخت خوابیده و پاهای خود را روی رکاب گذاشته و سپکولوم وارد واژن او می‌شود – مانند کاری که در پاپ اسمیر انجام می‌شود. در حین انجام این کار، پزشک یا پرستار سرنگی که دارای نمونه‌ای از اسپرم سالم است را وارد انتهای لوله‌ای بلند، باریک و انعطاف پذیر (کاتتر) می‌کند. سپس کاتتر از طریق گردن رحم وارد واژن و رحم می‌شود. سپس اسپرم از طریق کاتتر وارد رحم شده و در مرحله‌ی بعد کاتتر و سپکولوم خارج می‌شوند.

مراقبت های بعد از عمل آی یو آی

پس از تلقیح، زن باید مدتی به پشت بخوابد. پس از اتمام کار، زن لباس‌های خود را پوشیده و به زندگی عادی و فعالیت‌های روزمره خود برمی‌گردد. ممکن است یک یا دو روز بعد نیز زن لکه‌هایی در محل ببیند. بهتر است برای موفق بودن آی یو آی، موارد زیر رعایت شوند:

• زن باید مصرف پروتئین‌های کم چربی مانند ماهی، جوجه، آجیل و انواع لوبیا را افزایش دهد.
• هر روز سبزیجات و میوه‌ی زیادی خورده و کربوهیدرات‌های مورد نیاز خود را از دانه‌های کامل کسب کند.
• مواد لبنی پر چرب را در رژیم غذایی خود بگنجاند. روزانه دو مرتبه پنیر، ماست یا شیر بخورد.
• مکمل اسید فولیک بخورید. روزانه حداقل 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف کند.
• مصرف کافئین را محدود کرده و بیش از 200 میلی گرم کافئین در روز مصرف نکند.

نتایج

دو هفته صبر کرده و سپس تست بارداری در منزل انجام دهید. تست کردن زودهنگام باعث ایجاد نتایجی می‌شود که عبارتند از:

• منفی کاذب. اگر هورمون‌های بارداری هنوز در سطح قابل اندازه گیری نباشند، جواب تست ممکن است مثبت باشد، در صورتی که در حقیقت زن باردار است.
• مثبت کاذب. اگر زن داروی محرک تخمک گذاری، مانند اچ سی جی، مصرف کند، ماده‌ای که هنوز در بدن زن در جریان دارد، نشان دهنده‌ی بارداری زن خواهد بود در حالی که در حقیقت باردار نیست.

ممکن است پزشک به زن توصیه کند که دو هفته پس از نتیجه‌ی کیت خانگی، برای آزمایش خون مراجعه کند زیرا پس از تلقیح مصنوعی، آزمایش خون دقیق‌تر می‌تواند هورمون‌های بارداری را نشان دهد.

اگر زن باردار نباشد، ممکن  است قبل از اینکه روش‌های دیگر بارداری را امتحان کند، یکبار دیگر آی یو آی انجام دهد. در اکثر موارد، این روش درمان برای سه تا شش ماه استفاده می‌شود تا احتمال بارداری افزایش یابد.

خطرات

تلقیح درون رحمی یک روش نسبتا ساده و بی خطر است و خطر ایجاد عوارض جدی در آن بسیار کم است. خطرات این روش عبارتند از:

• عفونت. خطر ایجاد عفونت در اثر انجام آی یو آی بسیار کم است.
• لکه بینی. گاهی عمل ورود کاتتر در رحم باعث خونریزی واژن می‌شود. این خونریزی تاثیری بر شانس بارداری ندارد.
• بارداری چندقلو. رابطه‌ای بین انجام آی یو آی و بارداری دوقلو، سه قلو و بیشتر وجود ندارد. اما زمانی که مصرف داروهای محرک تخمک گذاری با انجام آی یو آی همزمان شود، احتمال بارداری چند قلو تا حد زیادی افزایش می‌یابد. خطر بارداری چند قلو بیشتر از بارداری تکی است. برخی از خطرات بارداری چند قلو عبارت است از زایمان زودرس و کم وزنی نوزاد در هنگام تولد.