پرسش و پاسخ

تاثیر سن بر قدرت باروری چیست؟ چرا با بالا رفتن سن قدرت باروری زنان کاهش می یابد؟ خطرات دیر بچه دار شدن چیست؟ تاثیر بچه داری در سن بالا بر سلامتی زن چیست؟ تاثیر سن بالا بر تولد نوزاد مبتلا به نقص های مادرزادی چیست؟ آیا آزمایشی برای تشخیص بچه های دارای نقص مادرزادی وجود دارد؟ فعلا نمی خواهم حامله شوم، باید چکار کنم؟ اگر بزودی بخواهم حامله شوم، بهتر است چکار کنم؟ آیا راهی برای حفظ باروری زن وجود دارد؟ شانس حامله شدن با IVF چقدر است؟ من حامله نمی شوم. چکار کنم؟ اینها سئوالاتی است که در این مقاله پاسخ داده می شود.

مقدمه

تعریف همگانی و جهانی در مورد سن بالای باروری برای زن وجود دارد، بخشی بخاطر اینکه افزایش سن به صورت یک راستا و مستمر رخ می دهد، بجای اینکه دارای یک آستانه اثر باشد. قدرت باروری روشن است که با بالا رفتن سن کاهش می یابد، بخصوص بعد از گذر از نیمه اول 30 سالگی و زنانی که بعد از 35 سالگی حامله می شوند در خطر بالاتر عوارض حاملگی هستند (1-4). هرچند مطالعات نشان داده است که زنان حتی بالای 45 ساله (5-10) یا بالای 50 ساله (1-3، 11) نیز با حاملگی خوب و زایمان طبیعی بچه دار شده اند و با استرس جسمی و عاطفی حاملگی و والد شدن بخوبی سازگار شده اند (11).

در این مقاله تاثیر سن زن بر حاملگی مرور می شود. نگرانی های تولید مثل زنان سن بالا و مدیریت حاملگی و زایایی در زنان مسن در اینجا بحث می شود. یک واقعیت کلی را نباید نادیده گرفت: بالا بودن سن مادر در حاملگی، نیاز به مراقبت طبی و پایش دقیق دوران حاملگی زیر نظر یک متخصص زنان و زایمان دارد. مطالبی که در ادامه مطرح می شود بیشتر برای زنان 35 ساله و بالاتر مصداق دارد.

در این مطلب می خوانیم:

• تاثیر سن بر قدرت باروری چیست؟
• با بالا رفتن سن حاملگی به چه شکلی است؟
• چرا با بالا رفتن سن قدرت باروری زنان کاهش می یابد؟
• خطرات دیر بچه دار شدن چیست؟
• تاثیر بچه داری در سن بالا بر سلامتی زن چیست؟
• تاثیر سن بالا بر تولد نوزاد مبتلا به نقص های مادرزادی چیست؟
• آیا آزمایشی برای تشخیص بچه های دارای نقص مادرزادی وجود دارد؟
• سایر خطرات دیر بچه دار شدن چیست؟
• طرح برنامه تولید مثل چیست؟
• فعلا نمی خواهم حامله شوم، باید چکار کنم؟
• اگر بزودی بخواهم حامله شوم، بهتر است چکار کنم؟
• ویزیت قبل از زایمان با متخصص مراقبت بهداشتی چیست؟
• آیا راهی برای حفظ باروری زن وجود دارد؟
• شانس حامله شدن با IVF چقدر است؟
• آیا می توان تخمک را برای آینده منجمد کرد. روش آن چگونه است؟
• من حامله نمی شوم. چکار کنم؟
• در طی ارزیابی باروری چه کارهایی انجام می شود؟
• آیا زن بالای 35 ساله حاملگی سالم و طبیعی خواهد داشت؟
• چرا مراقبت قبل از زایمان اهمیت دارد؟

تاثیر سن بر قدرت باروری چیست؟

اوج باروری یک زن از اواخر نوجوانی تا اواخر دهه 20 عمر است. با رسیدن به سن 30 سالگی توانایی زایایی زن (توانایی حامله شدن) شروع به کاهش می کند. این افت قدرت باروری زمانی سرعت بیشتری می گیرد که زن از اواسط دهه 30 عمر خود عبور می کند. وقتی سن به 45 سالگی رسید، افت قدرت باروری و زایایی به اندازه ای کاهش می یابد که احتمال حامله شدن طبیعی برای زن تقریبا غیرممکن می شود.

با بالا رفتن سن حاملگی به چه شکلی است؟

یکی از هر چهار زن سالم 20 تا 30 ساله می تواند در هر دوره قاعدگی (هر پریود) حامله شود. اما از هر 10 زن 40 ساله یکی می تواند در هر دوره قاعدگی حامله شود. قدرت باروری مرد نیز با بالا رفتن سن کاهش می یابد، اما به اندازه قدرت باروری زنان قابل پیش بینی نیست.

چرا با بالا رفتن سن قدرت باروری زنان کاهش می یابد؟

علت کاهش قدرت باروری زنان با بالا رفتن سن ثابت بودن تعداد تخمک هایی است که در سراسر عمر یک زن در تخمدان خود دارد. با بالا رفتن سن تعداد تخمک های زن کاهش می یابد. همچنین تخمک های باقیمانده برای یک زن مسن کیفیت عالی نداشته و احتمال غیرطبیعی بودن کروموزم وجود دارد. همانطور که سن بالا می رود، زنان در خطر بالاتر اختلالاتی هستند که روی باروری تاثیر دارد از قبیل فیبروئید و اندومتریوز.

خطرات دیر بچه دار شدن چیست؟

زنانی که در اواخر دهه 30 و دهه 40 عمر خود حامله می شوند در خطر بالاتر عوارض حاملگی و بچه زایی هستند. بعضی از این عوارض می تواند روی سلامت زن تاثیر بگذارد. بعضی نیز روی سلامت جنین موثر است.

تاثیر بچه داری در سن بالا بر سلامتی زن چیست؟

زنان حامله مسن تر از 40 سال در خطر بالاتر ابتلا به پره اکلامپسی هستند. بعضی از مشکلات دیر حامله شدن در مشکلات سلامتی و بهداشتی است که قبل از حامله شدن زن به آن مبتلا است. برای مثال، فشار خون بالا؛ اختلالی که با بالا رفتن سن زیادتر می شود و می تواند ریسک پره اکلامپسی را افزایش دهد. مطالعات نشان داده اند که زنان سن بالا که هیچ مشکل بهداشتی ندارند هنوز در خطر بالاتر عوارض حاملگی هستند.

تاثیر سن بالا بر تولد نوزاد مبتلا به نقص های مادرزادی چیست؟

ریسک کلی داشتن بچه مبتلا به ناهنجاری کروموزمی کم است. اما همانطور که سن زن بالا می رود، ریسک داشتن جنین مبتلا به اختلال کروموزمی از قبیل کم بودن، آسیب دیدن یا اضافه بودن کروموزوم افزایش می یابد. سندرم داون شایعترین عارضه کروموزمی نوزاد است که در حاملگی دیررس رخ می دهد. ریسک داشتن بچه مبتلا به سندرم داون به قرار زیر است:

• 1 به 1480 در دهه 20 عمر
• 1 به 940 در دهه 30 عمر
• 1 به 353 در سن 35 سالگی
• 1 به 85 در سن 40 سالگی
• 1 به 35 در سن 45 سالگی

آیا آزمایشی برای تشخیص بچه های دارای نقص مادرزادی وجود دارد؟

بله آزمایشات غربالگری والدی به بررسی و شناخت خطر داشتن نوزاد مبتلا به نقص های مادرزادی یا اختلالات ژنتیک می پردازد. آزمایشات تشخیصی والدی می تواند مشخص کند که آیا بچه با نقص مادرزادی یا اختلال ژنتیکی متولد می شود یا خیر. زن حامله باید گزینه های تشخیصی و تست های غربالگری را با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مشورت کند تا بتواند تصمیم آگاهانه ای بگیرد.

سایر خطرات دیر بچه دار شدن چیست؟

خطر سقط جنین و مرده زایی در زنان بالای 35 سال بیشتر است. همچنین ممکن است حاملگی چند قلو باشد که در زنان مسن تر نسبت به زنان جوان شیوع بالاتری دارد. همانطور که سن تخمدان بالا می رود، به احتمال بیشتری ماهانه بیشتر از یک تخمک آزاد می کند.

طرح برنامه تولید مثل چیست؟

زنان بعد از سن بلوغ بایستی به این مسئله فکر کنند که آیا می خواهند بچه دار شوند یا خیر؛ اگر قرار است بچه دار شوند، چه موقع اینکار را انجام می دهند. این را طرح برنامه تولید مثل می نامند. اگر شما مایلید در آینده بچه دار شوید، می توانید با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید و این برنامه تولید مثل خود را تدوین کنید. طرح برنامه تولید مثل بایستی سالانه همراه با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مرور و به روزرسانی شود.

فعلا نمی خواهم حامله شوم، باید چکار کنم؟

اگر فعلا نمی خواهید بچه دار شوید، یا اصلا قصد بچه دار شدن را ندارید، از روش های تنظیم خانواده برای پیشگیری از حاملگی استفاده کنید، البته در صورتی که مقاربت جنسی دارید. بهتر است از روش پیشگیری از حاملگی استفاده کنید که برای اهداف تولید مثل، سبک زندگی و شرایط سلامتی شما متناسب است. می توانید برای تنظیم خانواده و تدوین طرح برنامه تولید مثل خود با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

اگر بزودی بخواهم حامله شوم، بهتر است چکار کنم؟

اگر می خواهید سریع حامله شوید، بهتر است تا سر حد امکان سالم بمانید و سبک زندگی سالمی را پیش روی بگیرید، قبل از اینکه حامله شوید. مراحل منجر به سلامتی بهتر شامل قطع مصرف الکل و مواد، سیگار و خوردن غذای سالم و ورزش منظم است. همچنین باید خوردن اسیدفولیک را شروع کنید تا از نقص های مادرزادی نخاع پیشگیری شود.

ویزیت قبل از زایمان با متخصص مراقبت بهداشتی چیست؟

ویزیت قبل از حاملگی زمانی است که متخصص زنان و زایمان می تواند سلامتی و سابقه پزشکی و خانوادگی شما را مرور کند. همچنین متخصص زنان و زایمان داروهای مصرفی و واکسیناسیون شما را بررسی می کند تا اطمینان حاصل شود که واکسن های ضروری را گرفته باشید. متخصص زنان و زایمان ممکن است در مورد موارد زیر از شما سئوال کند:

• رژیم غذایی و سبک زندگی شما
• طریقه حفظ وزن سالم و مناسب قبل از حامله شدن
• توصیه آزمایشات غربالگری بیماری های منتقله جنسی (STIs)
• بحث در مورد گزینه های غربالگری حامل بودن از شما و در صورت نیاز همسر شما

آیا راهی برای حفظ باروری زن وجود دارد؟

در حال حاضر هیچ تکنیک پزشکی برای تضمین حفظ و پایداری باروری در زنان وجود ندارد. اگر از قصد بچه دار شدن خود در آینده اطمینان دارید، یکی از گزینه ها انجام باروری داخل لوله آزمایش (IVF) است. در IVF اسپرم مرد و تخمک زن در آزمایشگاه لقاح داده می شود. اگر اسپرم تخمک را بارور کند، رویان تشکیل می شود. سپس رویان را منجمد کرده و برای استفاده در آینده در بانک رویان نگهداری می کنند. زمانیکه زن مالک رویان آماده حاملگی شد، رویان به داخل رحم وی منتقل می شود تا حامله شود.

شانس حامله شدن با IVF چقدر است؟

شانس حامله شدن با IVF به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله میزان سلامتی شما و کیفیت تخمک در زمان تشکیل و منجمد کردن رویان. برای تعیین میزان موفقیت روش IVF برای شما بهتر است با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا شانس موفقیت باروری داخل لوله آزمایش برای شما مشخص گردد.

آیا می توان تخمک را برای آینده منجمد کرد. روش آن چگونه است؟

در یک رویه به نام حفظ ائووسیت با انجماد یا همان فریزر کردن تخمک، چندین تخمک زن از تخمدان ها برداشته می شود. تخمک هایی که هنوز بارور نشده اند برای استفاده بعدی در IVF در بانک تخمک در دمای پایین نگهداری می شود. این روش بیشتر برای زنانی استفاده می شود که قرار است تحت شیمی درمانی سرطان قرار بگیرند و داروهای شیمی درمانی روی قدرت باروری آنها در آینده تاثیر دارد. استفاده روتین این روش هنوز توصیه نمی شود زیرا شواهد تحقیقاتی کافی برای حمایت از فریز کردن تخمک تنها به هدف بچه داری در دسترس نیست. این رویه گران است و تحت پوشش بیمه نیز نیست.

من حامله نمی شوم. چکار کنم؟

اگر شما بالای 35 سال سن دارید و بعد از 6 ماه مقاربت منظم و بدون استفاده از روش های تنظیم خانواده و پیشگیری از بارداری هنوز حامله نشده اید، لازم است که حتما با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. اگر بالای 40 سال سن دارید حتما یک ارزیابی پزشکی دقیق انجام دهید، قبل از اینکه سعی کنید حامله شوید. این مسئله بخصوص زمانی صحت دارد که زن دچار مشکلاتی از قبیل آندومتریوز باشد که روی باروری و حامله شدن تاثیر دارد.

در طی ارزیابی باروری چه کارهایی انجام می شود؟

در طی ارزیابی باروری، معاینات فیزیکی انجام می شود و تست های تشخیصی برای یافتن علت ناباروری و حامله نشدن زن انجام می شود. اگر علت پیدا شود، درمان امکانپذیر می شود. در بسیاری از موارد نیز می توان ناباروری را درمان کرد اگر علت آن مشخص نباشد. اما شانس موفقیت این درمان ها با افزایش سن کاهش می یابد.

آیا زن بالای 35 ساله حاملگی سالم و طبیعی خواهد داشت؟

بله، علیرغم چالش هایی که ممکن است پیش روی حاملگی در سن بالا باشد، زنان بالای 35 ساله شانس حاملگی طبیعی و تولد نوزاد سالم را دارند. توصیه شده است که زنان بالای 35 سال قبل از اقدام به حاملگی با متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنند و مراقبت های قبل از حاملگی را دریافت کنند که عامل کلیدی در موفقیت حاملگی است.

چرا مراقبت قبل از زایمان اهمیت دارد؟

در دوران حاملگی چک آپ و ارزیابی منظم جنین و مراقبت های قبل از زایمان خیلی مهم است و شانس تولد بچه ای سالم را بالاتر می برد. در هر ویزیت سلامت جنین و مادر پایش می شود. اگر اختلال طبی از قبل وجود داشته باشد یا مشکلی در حین حاملگی ایجاد شود، ممکن است به آزمایشات خاصی نیاز باشد.

تعریف واژه های مرتبط با حاملگی

غربالگری حامل

آزمایشی است که برای اشخاص بدون علامت و نشانه بیماری انجام می شود تا مشخص گردد که آیا حامل ژن خاص یک اختلال ژنتیک می باشد یا خیر.

کروموزوم

ساختاری است که در داخل هر یک از سلول های بدن وجود دارد و حاوی ژن هایی است که مشخصات فیزیکی و جسمی فرد را تعیین می کند.

تست تشخیصی

آزمایشاتی است که برای تشخیص یک بیماری یا علت بیماری انجام می شود.

سندرم داون

اختلال ژنتیکی است که موجب غیرطبیعی بودن ویژگی ها و حالت چهره و بدن، مشکلات طبی چون نقص های قلبی و معلولیت ذهنی می شود. بیشتر موارد سندرم داون در اثر وجود یک کروموزوم 21 بیشتر (تریزومی 21) رخ می دهد. بسیاری از بچه های مبتلا به سندرم داون تا زمان بلوغ زنده می مانند.

رویان

یکی از مراحل تکامل جنین است که از لقاح (ملحق شدن اسپرم به تخمک) شروع می شود و 8 هفته طول می کشد.

آندومتریوز

اختلالی است که در آن بافت هایی که پوشش داخلی رحم را تشکیل می دهند در خارج از رحم دیده می شوند، معمولا در تخمدان، لوله های فالوپ و سایر ساختارهای لگنی دیده می شود.

جنین

یکی از مراحل تکاملی قبل از زایمان است که از هشت هفته بعد از لقاح شروع و تا پایان حاملگی طول می کشد.

فیبروئید

رشد سلولی به صورت معمولا توده و خوش خیم است که در عضلات رحم تشکیل می شود.

اسید فولیک

ویتامینی است که مشخص شده ریسک نقص های مادرزادی خاصی را کاهش می دهد اگر که به اندازه کافی قبل و حین حاملگی مصرف شود.

باروری داخل آزمایشگاهی (IVF)

روشی است که در آن تخمک از تخمدان زن برداشته می شود، در آزمایشگاه با اسپرم مرد لقاح داده م یشود و سپس برای رسیدن به حاملگی در رحم زن کاشته می شود.

سقط جنین

ختم حاملگی و از دست دادن جنین را سقط جنین می گویند

نقص لوله عصبی

نقص های مادرزادی است که نتیجه تکامل ناقص مغز، نخاع و ساختارهای محافظ و پوشش آنها است.

متخصص زنان و زایمان

پزشکی است که در رشته سلامت زنان آموزش دیده، مهارت های کافی را دارد.

حفظ تخمک با انجماد

رویه ای است که در ان تخمک ها از تخمدان زن برداشته شده و برای استفاده های بعدی برای IVF در یخچال نگهداری می شود

تخمدان

یک جفت ارگان از سیستم تناسلی زنان است که حاوی تخمک هایی است که در هر دوره قاعدگی آزاد می شود و هورمون های زنانه تولید می کند.

پره اکلامپسی

اختلالی است که در طی حاملگی یا پس از زایمان رخ می دهد و مشخصه آن بالا رفتن فشار خون زن همراه با نشانه های آسیب به احشای دیگر از قبیل غیرطبیعی بودن مقدار پروتئین موجود در ادرار، کاهش تعداد پلاکت ها، نقص عملکرد کلیه یا کبد، درد بالای شکم، تجمع مایع در ریه، سردرد شدید یا تغییرات بینایی زن است.

مراقبت قبل از زایمان

مراقبت هایی است که زن در دوره حاملگی تا قبل از تولد نوزاد دریافت می کند.

آزمایش غربالگری

آزمایشی است که به دنبال نشانه های یک بیماری خاص در گروهی از مردم می گردد که علامت یا نشانه خاص آن بیماری را ندارند.

مقاربت جنسی

به عمل وارد شدن آلت تناسلی مرد (penis) در آلت تناسلی زن (vagina) مقاربت جنسی اطلاق می شود و سکس نیز گفته می شود.

بیماری منتقله جنسی (STIs)

عفونتی است که از طریق تماس جنسی منتقل می شود و شامل کلامیدیا، سوزاک، پاپیلوماویروس انسانی (HPV)، تب خال، سیفلیس، ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) که عامل بیماری سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا ایدز (AIDS) است.

مرده زایی

به دنیا آوردن جنین مرده را مرده زایی می گویند

رحم

رحم یک ارگان عضلانی است که در لگن زن واقع شده است و در طی حاملگی جنین در داخل آن قرار گرفته و توسط آن تغذیه و پرورش می یابد.

منابع

1. Salihu HM, Shumpert MN, Slay M, et al. Childbearing beyond maternal age 50 and fetal outcomes in the United States. Obstet Gynecol 2003; 102:1006.
2. Simchen MJ, Yinon Y, Moran O, et al. Pregnancy outcome after age 50. Obstet Gynecol 2006; 108:1084.
3. Sauer MV, Paulson RJ, Lobo RA. Pregnancy in women 50 or more years of age: outcomes of 22 consecutively established pregnancies from oocyte donation. Fertil Steril 1995; 64:111.
4. Luke B, Brown MB. Contemporary risks of maternal morbidity and adverse outcomes with increasing maternal age and plurality. Fertil Steril 2007; 88:283.
5. Dildy GA, Jackson GM, Fowers GK, et al. Very advanced maternal age: pregnancy after age 45. Am J Obstet Gynecol 1996; 175:668.
6. Sauer MV, Paulson RJ, Lobo RA. Oocyte donation to women of advanced reproductive age: pregnancy results and obstetrical outcomes in patients 45 years and older. Hum Reprod 1996; 11:2540.
7. Abu-Heija AT, Jallad MF, Abukteish F. Maternal and perinatal outcome of pregnancies after the age of 45. J Obstet Gynaecol Res 2000; 26:27.
8. Callaway LK, Lust K, McIntyre HD. Pregnancy outcomes in women of very advanced maternal age. Aust N Z J Obstet Gynaecol 2005; 45:12.
9. Dulitzki M, Soriano D, Schiff E, et al. Effect of very advanced maternal age on pregnancy outcome and rate of cesarean delivery. Obstet Gynecol 1998; 92:935.
10. Carolan MC, Davey MA, Biro M, Kealy M. Very advanced maternal age and morbidity in Victoria, Australia: a population-based study. BMC Pregnancy Childbirth 2013; 13:80.
11. Steiner AZ, Paulson RJ. Motherhood after age 50: an evaluation of parenting stress and physical functioning. Fertil Steril 2007; 87:1327.