به طور معمول، دورههای قاعدگی چهار تا هفت روز طول میکشد. نمونههایی از مشکلات قاعدگی شامل دورههایی است که در فاصله کمتر از 21 روز یا بیش از 35 روز اتفاق میافتد، سه یا چند دوره پشت سر هم از دست میروند و جریان قاعدگی بسیار سنگینتر یا سبکتر از حد معمول است. گفت و گو در مورد علائم اختلال قاعدگی با پزشک میتواند به شما در تشخیص اینکه چه نوع درمانهایی میتوانند علائم شما را به بهترین وجه کاهش دهند، کمک کند.
اختلال قاعدگی چیست؟
دوره قاعدگی بیشتر خانمها چهار تا هفت روز طول میکشد. پریود یک خانم معمولاً هر 28 روز یک بار اتفاق میافتد، اما چرخه قاعدگی طبیعی میتواند از 21 روز تا 35 روز باشد.
چند نمونه از مشکلات قاعدگی شامل این موارد است:
- دورههایی که فاصله آنها کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز باشد
- از دست رفتن سه دوره یا بیشتر پشت سر هم
- جریان قاعدگی بسیار سنگینتر یا سبکتر از حد معمول است
- دورههایی که بیش از هفت روز طول میکشد
- دورههایی که با درد، گرفتگی، حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد
- خونریزی یا لکه بینی که بین دورهها، بعد از یائسگی یا بعد از رابطه جنسی اتفاق میافتد
نمونههایی از قاعدگی غیر طبیعی شامل موارد زیر است:
- آمنوره بیماری است که در آن پریودهای زن کاملاً متوقف شده است. عدم وجود یک دوره پریود برای 90 روز یا بیشتر غیر طبیعی تلقی میشود مگر اینکه زن باردار باشد، شیرده باشد و یا یائسگی را پشت سر بگذارد (که به طور کلی برای زنان بین 45 تا 55 سال رخ میدهد). زنان جوانی که از 15 یا 16 سالگی یا در طی سه سال پس از رشد پستان قاعدگیشان شروع نشده، نیز دچار آمنوره هستند.
- الیگومنوره به دورههایی گفته میشود که به ندرت اتفاق میافتد.
- دیسمنوره به دورههای دردناک و گرفتگیهای شدید قاعدگی اشاره دارد.
برخی ناراحتیها در طول چرخه برای اکثر خانمها طبیعی است.
- خونریزی غیرطبیعی رحم ممکن است در انواع بینظمیهای قاعدگی از جمله جریان قاعدگی شدیدتر؛ دورهای که بیش از هفت روز طول میکشد؛ یا خونریزی یا لکه بینی بین دورهها، بعد از رابطه جنسی، یا بعد از یائسگی وجود داشته باشد.
چه عواملی باعث قاعدگی غیرطبیعی میشوند؟
دلایل زیادی برای دورههای پریود غیرطبیعی وجود دارد، از استرس گرفته تا بیماریهای پزشکی زمینهای جدیتر:
عوامل استرس و سبک زندگی
افزایش یا کاهش مقدار قابل توجهی از وزن، رژیم گرفتن، تغییر در برنامههای ورزشی، مسافرت، بیماری یا سایر اختلالات در برنامه روزانه یک زن میتواند بر چرخه قاعدگی وی تأثیر بگذارد.
قرصهای جلوگیری از بارداری
بیشتر قرصهای جلوگیری از بارداری حاوی ترکیبی از هورمونهای استروژن و پروژستین هستند (برخی حاوی پروژستین به تنهایی هستند). این قرصها با جلوگیری از آزاد سازی تخمک از بارداری جلوگیری میکنند. مصرف یا قطع قرصهای جلوگیری از بارداری میتواند بر قاعدگی تأثیر بگذارد. برخی از زنان پس از قطع قرصهای جلوگیری از بارداری تا شش ماه قاعدگیهای نامنظم یا از دست رفته دارند. این موضوع زمانی که قصد بارداری دارید مهم است. زنانی که از قرصهای جلوگیری از بارداری که فقط پروژستین دارند استفاده میکنند ممکن است بین پریود خونریزی داشته باشند.
پولیپ یا فیبروم رحم
پولیپهای رحم غدد کوچک خوش خیم (غیر سرطانی) در پوشش رحم هستند. فیبروم رحم تومورهایی هستند که به دیواره رحم متصل میشوند. ممکن است یک یا چند فیبروم وجود داشته باشد که اندازه آن از کوچکی یک دانه سیب تا اندازه یک گریپ فروت متغیر باشد. این تومورها معمولاً خوش خیم هستند، اما ممکن است در طول دورهها پریود باعث خونریزی شدید و درد شوند. اگر فیبروم بزرگ باشد، ممکن است به مثانه یا راست روده فشار وارد کند و باعث ناراحتی شود.
اندومتروز
بافت اندومتر که در رحم قرار دارد هر ماه تجزیه می شود و همراه با جریان قاعدگی تخلیه میشود. اندومتریوز زمانی اتفاق میافتد که بافت اندومتر در خارج از رحم شروع به رشد کند. اغلب، بافت سرطانی خود را به تخمدانها یا لولههای رحمی متصل میکند، بعضی اوقات در روده ها یا سایر اندامها در قسمت پایین دستگاه گوارش و در ناحیه بین راست روده و رحم رشد میکند. اندومتریوز ممکن است باعث خونریزی غیرعادی، گرفتگی عضلات یا درد قبل و در طی دورههای پریود و مقاربت دردناک شود.
بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن (PID) نوعی عفونت باکتریایی است که بر سیستم تولید مثل زنان تأثیر میگذارد. باکتریها ممکن است از طریق تماس جنسی وارد واژن شوند و سپس به رحم و دستگاه تناسلی فوقانی منتقل شوند. باکتریها همچنین ممکن است از طریق اقدامات بیماریهای زنانه یا سقط جنین وارد دستگاه تناسلی شوند. علائم بیماری التهابی لگن شامل ترشحات شدید واژن با بوی نامطبوع، پریودهای نامنظم، درد در ناحیه لگن و قسمتهای پایین شکم، تب، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
در سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، تخمدانها مقدار زیادی آندروژن تولید میکنند که هورمونهای مردانه هستند. کیسههای کوچک پر از مایعات (کیست) ممکن است در تخمدانها ایجاد شوند. این موارد اغلب در سونوگرافی قابل مشاهده است. تغییرات هورمونی میتواند از بلوغ تخمک جلوگیری کند و بنابراین تخمک گذاری ممکن است به طور مداوم انجام نشود. گاهی اوقات خانمی با سندرم تخمدان پلی کیستیک قاعدگی نامنظمی دارد یا کلا قاعدگیاش قطع میشود. علاوه بر این، این بیماری با چاقی، ناباروری و پرمویی (رشد بیش از حد مو و آکنه) همراه است. این شرایط ممکن است ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، اگرچه علت دقیق آن ناشناخته است. درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به قصد زن برای باردار شدن یا نشدن بستگی دارد. اگر بارداری هدف نیست، کاهش وزن، قرصهای ضد بارداری خوراکی و داروی متفورمین (ماده حساس کننده انسولین که در دیابت استفاده میشود) میتواند چرخههای زن را تنظیم کند. در صورت تمایل به بارداری، میتوان داروهای تحریک کننده تخمک گذاری را آزمایش کرد.
نارسایی زودرس تخمدان
این وضعیت در زنان زیر 40 سال که تخمدانهای آنها به طور طبیعی کار نمیکند رخ میدهد. چرخه قاعدگی متوقف میشود، دقیقاً مانند یائسگی. این امر میتواند در بیمارانی که تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی تحت درمان سرطان هستند، یا اگر سابقه خانوادگی نارسایی زودرس تخمدان یا برخی از ناهنجاریهای کروموزومی دارید، رخ دهد. در صورت بروز این شرایط به پزشک مراجعه کنید.
سایر دلایل
سایر دلایل قاعدگی غیرطبیعی عبارتند از:
- سرطان رحم یا سرطان دهانه رحم
- داروهایی مانند استروئیدها یا داروهای ضد انعقاد خون (داروهای رقیق کننده خون)
- شرایط پزشکی مانند اختلالات خونریزی، غده تیروئید کم کار یا پرکار یا اختلالات غده هیپوفیز که بر تعادل هورمونی تأثیر میگذارد.
- عوارض مرتبط با بارداری، از جمله سقط جنین یا حاملگی خارج رحمی (تخمک بارور شده در خارج از رحم کاشته میشود؛ به عنوان مثال در داخل لوله فالوپ)
چه زمانی باید برای قاعدگی غیر طبیعی به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید؟
در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک یا متخصص پزشکی تماس بگیرید:
- درد شدید در طول قاعدگی یا بین پریودها
- خونریزی غیرمعمول شدید (خیس شدن از طریق نوار بهداشتی یا تامپون هر ساعت به مدت دو تا سه ساعت) یا دفع لختههای بزرگ
- ترشحات واژن غیرطبیعی یا بد بو
- تب بالا
- یک دوره پریود طولانیتر از هفت روز
- خونریزی واژن یا لکه بینی در بین دورهای پریود یا بعد از گذر از یائسگی
- پریودهایی که بعد از گذراندن دورههای قاعدگی منظم بسیار نامنظم میشوند
- حالت تهوع یا استفراغ در دوران قاعدگی
- علائم سندرم شوک سمی، مانند تب بیش از 102 درجه، استفراغ، اسهال، غش یا سرگیجه
همچنین اگر فکر میکنید باردار هستید باید به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
اگر جنبه ای از چرخه قاعدگی شما تغییر کرده باشد، شما باید یک نوشته دقیق از زمان شروع و پایان قاعدگی خود، از جمله میزان جریان خون و اینکه آیا لختههای خون بزرگ را دفع می کنید یا خیر، ثبت کنید. سایر علائم مانند خونریزی بین پریود و گرفتگیهای قاعدگی یا درد را نیز پیگیری کنید.
پزشک در مورد چرخه قاعدگی و سابقه پزشکی از شما سوال میکند. وی معاینه بدنی، از جمله معاینه لگن و گاهی تست پاپ را انجام میدهد. همچنین ممکن است پزشک آزمایشات خاصی از جمله موارد زیر را تجویز کند:
- آزمایش خون برای بررسی کم خونی یا سایر اختلالات پزشکی
- کشت واژن، برای یافتن عفونت
- معاینه سونوگرافی لگن برای بررسی فیبروم رحم، پولیپ یا کیست تخمدان
- بیوپسی آندومتر، که در آن نمونهای از بافت از پوشش رحم برداشته میشود تا آندومتریوز، عدم تعادل هورمونی یا سلولهای سرطانی تشخیص داده شود. آندومتریوز یا سایر شرایط نیز ممکن است با استفاده از روشی موسوم به لاپاراسکوپی تشخیص داده شود، که در آن پزشک یک شکاف کوچک در شکم ایجاد میکند و سپس یک لوله نازک را با یک نور متصل به رحم و تخمدان وارد میکند.
درمان اختلال قاعدگی
درمان قاعدگی غیر طبیعی به علت اصلی بستگی دارد:
تنظیم چرخه قاعدگی
ممکن است هورمونهایی مانند استروژن یا پروژسترون برای کنترل خونریزی شدید تجویز شود.
کنترل درد
با مصرف مسکن بدون نسخه، مانند ایبوپروفن یا استامینوفن، ممکن است درد یا گرفتگی خفیف تا متوسط کاهش یابد. آسپرین توصیه نمیشود زیرا ممکن است باعث خونریزی شدیدتر شود. استحمام با آب گرم یا استفاده از پد گرمایشی ممکن است به رفع گرفتگی کمک کند.
فیبروم رحم
این موارد را میتوان به روش پزشکی و یا جراحی درمان کرد. در ابتدا، بیشتر فیبرومهایی که علائم خفیفی ایجاد میکنند با مسکنهای بدون نسخه قابل درمان هستند. اگر خونریزی شدید دارید، یک مکمل آهن میتواند در پیشگیری یا درمان کم خونی مفید باشد. قرصهای ضد بارداری با دوز پایین یا تزریق پروژسترون ممکن است به کنترل خونریزی شدید ناشی از فیبروم کمک کند. ممکن است از داروهایی به نام آگونیستهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین برای کوچک شدن اندازه فیبروم و کنترل خونریزی شدید استفاده شود. این داروها تولید استروژن در بدن را کاهش میدهند و قاعدگی را برای مدتی متوقف میکنند. اگر فیبرومها به دارو پاسخ ندهند، گزینههای مختلف جراحی وجود دارد که میتواند آنها را از بین ببرد یا از اندازه و علائم آنها بکاهد. نوع عمل به اندازه، نوع و محل فیبروم بستگی دارد. میومکتومی برداشتن ساده فیبروم است. در موارد شدید که فیبروم بزرگ باشد یا باعث خونریزی شدید یا درد شود، ممکن است عمل جراحی برداشتن رحم لازم باشد. در حین جراحی برداشتن رحم، فیبروم همراه با رحم برداشته میشود. سایر گزینهها شامل آمبولیزاسیون شریان رحم است که خون رسانی به بافت فیبروئید فعال را قطع میکند.
اندومتروز
اگرچه درمانی برای اندومتریوز وجود ندارد، اما مسکنهای بدون نسخه یا داروهای تجویز شده میتوانند به کاهش ناراحتی کمک کنند. درمان های هورمونی مانند قرص های جلوگیری از بارداری ممکن است به جلوگیری از رشد بیش از حد بافت رحم و کاهش میزان از دست دادن خون در طی دورههای پریود کمک کند. در موارد شدیدتر، ممکن است از آگونیست یا پروژسترون هورمون آزادکننده گنادوتروپین برای توقف موقت دورههای قاعدگی استفاده شود. در موارد شدید، ممکن است برای برداشتن بافت اضافی اندومتر در لگن یا شکم، جراحی لازم باشد. اگر رحم به شدت آسیب دیده باشد ممکن است به عنوان آخرین راه حل، عمل برداشتن رحم لازم باشد.
گزینههای دیگری نیز وجود دارد که میتواند به خونریزی شدید قاعدگی کمک کند. یک دستگاه داخل رحمی پیشگیری از بارداری (IUD) پنج ساله برای کمک به کاهش خونریزی تأیید شده است و میتواند به اندازه اقدامات جراحی مانند ابلیشن اندومتر موثر باشد. این با کمترین ناراحتی در مطب پزشک وارد میشود، و همچنین باعث پیشگیری از بارداری میشود. ابلیشن اندومتر گزینه دیگری است. برای از بین بردن پوشش داخلی رحم از گرما یا الکتروکوتر استفاده میشود. این معمولاً فقط در مواردی استفاده میشود که سایر روشهای درمانی امتحان شده و شکست خورده باشد.
این به این دلیل است که در صورت ادامه خونریزی در آینده، زخم ناشی از عمل میتواند نظارت بر رحم را دشوارتر کند.
چگونه میتوان خطر قاعدگی غیر طبیعی را کاهش داد؟
در اینجا چند توصیه برای خود مراقبتی آورده شده است:
- سعی کنید با ورزش متوسط و خوردن غذاهای مغذی سبک زندگی سالم داشته باشید. اگر مجبور به لاغر شدن هستید، به جای استفاده از رژیمهایی که میزان کالری و مصرف غذا را به شدت محدود میکنند، این کار را تدریجا انجام دهید.
- اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی استراحت کردهاید.
- تکنیکهای کاهش استرس و آرامش را تمرین کنید.
- اگر ورزشکار هستید، تمرینات طولانی مدت یا شدید ورزشی را کاهش دهید. فعالیتهای ورزشی بیش از حد میتواند باعث پریود نامنظم شود.
- طبق دستورالعملها از قرصهای جلوگیری از بارداری یا سایر روشهای جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
- برای جلوگیری از سندرم شوک سمی و جلوگیری از عفونت، تامپونها یا نوار بهداشتی خود را تقریباً هر چهار تا شش ساعت تعویض کنید.
- برای معاینات منظم به پزشک مراجعه کنید.
